Na Akademiji nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine 31. oktobra predstavljena je knjiga prof. dr Adnana Kaljanca „Stranputice rane arheologije u Bosni i Hercegovini“. Ovo je prvo od tri izdanja monografije o razvoju i  počecima  arheologije u Bosni i Hercegovini.

Knjiga Stranputice rane arheologije u Bosni i Hercegovini je fokusirana na pitanje porekla arheološkog znanja i podataka na kojim danas formiramo naše znanje. U tom smislu je i njen glavni cilj bio utvrđivanje činjenica o načinu ko i kako je prikupljao arheološke podatke u periodu Austrougarske okupacije i Kraljevine Jugoslavije. Kao i da li su materijalni nalazi, kao arheološki podaci iz kojih formiramo znanje, upotrebljivi kao interpretativni predmeti ili su ipak samo rekviziti.

„Arhivski dokumenti pokazuju da je ipak reč o ovom posljednjem kada se razmatra materijal prikupljen u periodu Austrougarske okupacije koja je na ovim prostorima primenjivala kolonijalnu arheologiju. Za razliku od ovoga podaci iz period Kraljevine su bili iznenadjujući i iz njih saznajemo da je ovaj period naše arheologije iz različitih pobuda nepravedno obeležen kao period opadanja i stagnacije, dok je u stvarnosti bila reč o povećanju kvaliteta na štetu kvantiteta u prikupljanju arheoloških podataka, tačnije materijalnih ostataka prošlosti“, rekao je prof. dr Adnan Kaljanac.

Prof. dr Amra Šačić Beća ističe da je knjiga kroz kritički pristup zasnovan na analizi arhivske građe te prof. Kaljanac s pravom propituje metodologiju rada velikih arheoloških autoriteta poput Karla Pača (Carl Patsch) ili Ćire Truhelke. Korištenjem kvalitativne metode izdvojeno je tredesetak arheoloških istraživanja koji se primarno odnose na praistorijski i antički period. Reč je poznatim lokalitetima kao što je Ripač na Uni, Donja Dolina ili Mogorjelo.

„Naša današnja interpretacija najstarije prošlosti u velikoj meri se temelji upravo na tezama i hipotezama koje su „izrodila“ ta istraživanja stara stotinu i više godina. Analiza koju  prof. Kaljanac donosi u ovoj knjizi otkriva matricu po kojoj su funkcionisala velika  istraživanja bosanskohercegovačkih lokaliteta, a kojoj moderna arheologija nije pridavala pažnju“, ističe dr Amra.

Metodologija istraživanja u arheologiji

Ova knjiga sasvim sigurno  će otvoriti nova pitanja u istoriji bosanskohercegovačke arheologije. Zlonamernom čitatelju će se možda učiniti da se u knjizi želi umanjiti dopronos arheologa iz austrougarskog perioda. Međutim, cilj ove knjige nije zasigurno negirati mesto koje zaslužno u historiji bosanskohercegovačke arheologije imaju Truhelka ili Pač, već ukazati da savremeni istraživači ne smeju izlaziti iz okvira arheološke metodologije kao što su često spomenuti arheolozi činili. Njima su metaforički antikvarizma i kolekcionarstva bili otac i majka, a savremenim naučnicima to mora biti metodologija.

Knjiga objektivno pruža pregled istraživanja, te se prvi put uz obilje neobjavljenih dokumenata prezentuje i metodologija istraživanja koja je vršena u proteklim periodima. Posebno se može istaknuti da knjiga drži pažnju od prve do posljednje stranice, zahvaljujući načinu pisanja, te interpretacijom samog autora, ali samim time postavlja pitanje porekla našeg znanja i njegovo shvatanje. Kroz celo ovo delo autor nas navodi da konstantno postavljamo pitanje iz kojeg izvora i kojih podataka potiče naše znanje danas, te na koji način su to izvorni autori ideja ili hipoteza dolazili do zaključaka.