Jedan od najpoznatijih artefakata iz praistorije je nesumnjivo Crvenokosa boginja. Figurina je nastala u vreme prvih zemljoradnika, pre više od 7.500 godina. Ističe se svojim jedinstvenim izgledom i visinom neuobičajenom za taj period.

Figurina Crvenokosa boginja pronađena je na neolitskom lokalitetu Donja Branjevina u južnoj Bačkoj pre 30 godina. Nju je pronašao arheolog-amater Sergej Karmanski.

Crvenokosa boginja pronađena je u neolitskoj otpadnoj jami. Otkrivena je u delovima, izlomljena.

“Tek nakon čišćenja predmeta i slikanja, počeli smo da ga uklanjamo. Na zaprepašćenje svih, u rukama smo imali žensku statuetu steatopigosa izuzetne veličine, slomljenu u sredini”, piše Sergej Karmanski u knjizi Donja Branjevina iz 2005.

„Ovakav kontekst nalaza može se smatrati uobičajenim, jer su figurine neolitskog perioda veoma često pronalažene polomljene u okviru naselja – u otpadnim jamama ili u kulturnom sloju u blizini kuće. Dakle, u izrazito neritualnom kontekstu. U grobovima ih nema”, piše Lidija Balj u svom radu.

Ona potiče iz naselja prvih zemljoradnika i stočara na teritoriji današnje Srbije iz starčevačke kulture (6.200-5.500. g.pne), koji su živeli sedelačkim načinom života.

Figurina Crvenokose boginje je jedinstvena

Starčevačka figurina je posebno zbog svoje visine od 38 cm, koja nije tipična za figurine iz starčevačke kulture, čija visina ne prelazi 15 cm. Izrađena je od pečene gline.

“I pored izuzetne veličine i velike količine gline utrošene za njenu izradu, ova monumentalna figurica (vis. 38 cm) bila je veoma pažljivo modelovana sa pomno prikazanim detaljima. Iako ne poznajemo bližu analogiju, barem što se tiče veličine, takav način modelovanja i keramika koja je pronađena na osobinama, ovu statuetu pripisuju kasnoj fazi starčevačkog horizonta, iako neki arhaični elementi kereš kulture, takođe, su pronađeni”, piše Karmanski.

Na figurini je predstavljena ženska naga figura sa urezanom vulvom, bujnim grudima i prenaglašenim oblinama. Nju krasi pažljivo modelovana duga, ravna kosa, obojena u crveno, po kojoj je i dobila ime – Crvenokosa boginja.

“Modelovana je od vrlo prečišćene gline, braonoker boje nakon pečenja. U potpunosti se uklapa u zanatsko-umetničku matricu karakterističnu za rani neolit širokog prostora Balkana, Panonije i skoro čitave jugoistočne Evrope. Na prvi pogled „kanon“ je uočljiv: predstavljena je stojeća figura nage mlade, zrele žene. Ruke su joj blago lučno savijene u laktovima, a dlanovi položeni na pubični trougao, koji je jasno i nedvosmisleno naglašen urezanim linijama”, piše na Andrej Starović na sajtu NMS.

Arheolozi smatraju da je njeno simboličko značenje povezano sa funkcijom plodnosti i materinstva pa se može nazvati i Boginja majka.

Karamanski ističe da su na figurini sjedinjeni simboli ženske i muške plodnosti. Izraženi atributi muške plodnosti vide se kada se figurina posmatra sa zadnje strane, gde ona prikazuje falus sa testistima.

Umetničke i simboličke predstave ovakvog tipa pojavljaju se tokom neolita na prostoru od Bliskog Istoka do Podunavlja, ali su po pravilu znatno manjih dimenzija i znatno manje upečatljive i ekspresivne.

Danas se figurina nalazi u Narodnom muzeju Srbije, gde je i izložena za posetioce.