Gitarijada na Feliks Romulijani: Zašto je festival na UNESCO-vom lokalitetu greška?
Odlučeno je da se 58. Gitarijada održi na arheološkom lokalitetu Feliks Romulijana – nalazištu koji uživa u najviši stepen zaštite i koji se nalazi pod zaštitom UNESCO-a.
Kako se navodi u saopštenju za javnost predsednika odbora 58. Gitarijade, ovogodišnji muzički festival održaće se na Feliks Romulijani, umesto na Kraljevici. Iako, na prvi pogled, ovakva odluka može delovati kao kreativni iskorak, spoj savremene muzike i kulturne baštine, stvarnost je daleko od toga.
Nije sporno organizovanje kulturnih događaja koji lokalitet približavaju javnosti i turistima, pod uslovom da nisu masovni i da ne ugrožavaju arheološko nalazište. Međutim, održavanje Gitarijade predstavlja ozbiljan rizik za kulturno nasleđe.
Uvođenje koncerata i velikog broja posetilaca na lokalitet pod zaštitom UNESCO-a drastično povećava mogućnost fizičkog oštećenja arheoloških ostataka: zidina, mozaika i drugih konzerviranih struktura. Pojačana muzika, ritmičko kretanje i vibracije koje nastaju tokom festivala mogu izazvati mikro-pomeranja tla i struktura, što direktno ugrožava njihovu stabilnost i dugoročnu očuvanost.
Rizici po kulturno nasleđe
Lokalitet će biti izložen neadekvatnom tretmanu, od otpada, fekalije do fizičkog narušavanja vegetacije i arheoloških struktura. Budući da je planiran kamp ispod istočne kapije carske palate, to je neminovno.
Prema Evropskoj konvenciji o zaštiti arheološkog nasleđa usvojenoj u La Valeti, 16. januara 1992. godine arheološko nasleđe ima suštinski značaj za poznavanje istorije čovečanstva.
-Nažalost, evropsko arheološko nasleđe, koje nam pruža podatke o drevnoj istoriji, suočeno sa ozbiljnom opasnošću od propadanja zbog sve većeg broja velikih graditeljskih poduhvata, kao i zbog prirodnih opasnosti, ilegalnih ili nenaučnih iskopavanja i nedovoljne javne svesti.
-Potvrđujući da je neophodno uvesti, tamo gde još uvek ne postoje, odgovarajuće, kako upravne tako i naučne procedure nadzora, i da potreba za zaštitom arheološkog nasleđa treba da se odrazi u urbanističkom i prostornom planiranju, kao i u politikama kulturnog razvoja.
-Ističući da odgovornost za zaštitu arheološkog nasleđa ne počiva samo na državi u čijem je ono neposrednom interesu, već i na svim evropskim zemljama, a u cilju smanjivanja opasnosti od propadanja nasleđa i unapređivanja njegove zaštite podsticanjem razmene stručnjaka i poređenjem iskustava.
Ukratko o Feliks Romulijani
Feliks Romulijana je jedan od najvažnijih arheoloških lokaliteta u Srbiji, pod zaštitom UNESCO-a. Reč je o carskom kompleksu koji je početkom 4. veka podigao rimski car Galerije, u čast svoje majke Romule.
Ključno otkriće dogodilo se 1983. godine, kada je u građevini krstoobrazne osnove otkriven natpis „Felix Romuliana“. Time je konačno potvrđeno da je lokalitet Gamzigrad zapravo Romulijana, kako je nazivaju antički izvori. Arheološka istraživanja su 1993. godine otkrila i fragment porfirne statue Galerija u natprirodnoj veličini, što dodatno osvetljava njegovu ulogu kao božanskog vladara u tetrarhijskoj ideologiji. Palata je bila simbol božanske moći: sa hramovima, termama, veličanstvenim mozaicima i carskim mauzolejima.
U novije vreme, arheolozi su otkrili i civilno naselje u podnožju, mesto svakodnevice običnih ljudi koji su opsluživali palatu: zanatlija, trgovaca, vojnika. Na obližnjem brdu Magura, 1 km od palate, pronađena su dva tumula, odnosno mauzoleji u kojima su sahranjeni Galerije i njegova majka. Tu se nalaze i ostaci tetrapilona, monumentalne kapije koja simbolično označava mesto njihovog božanskog uzdizanja.
Više o tome: Kako sačuvati arheološko nasleđe
