Sve više i sve češće smo svedoci uništavanja kulturne baštine, pre svega, zbog nesavesnih investitora. Najskoriji primer jeste uništavanje stećaka zbog potrebe izgradnje magistralnog puta Foča-Trebinje.

Kako je navedeno u FB grupi, u kojoj su meštani sela Šadići iskazali svoje ogorčenje, firma koja sprovodi radove devastirala je stećke.

Meštani su napravili fotografije devastiranih spomenika kulture. Obavestili su MUP, nadležene instucije i medije. Republički zavod za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa u Banja Luci je o ovom, možemo nažalost reći, svakidašnjem slučaju obavešten. Čeka se njihova dalja reakcija.

Stećci se nalaze u selu Šadići, opština Foča. Na fotografijama meštana vidi se da je poveći broj stećaka uništen. Pojedini stećci su razbijeni, a drugi su izmešteni iz svojih prvobitnih položaja.

Stećke je devastirala firma Putevi RS koja izvodi radove na magistralnom putu Foča-Gacko-Trebinje. Naime, pre samo nekoliko meseci, dogodio se isti slučaj u Trijebnju.

• Zašto je uništen arheološki lokalitet Crkvina u Trijebnju? Potraga za blagom?
• DEVASTIRANI stećci bagerom u opštini Stolac

Izgradnja puta preko nekropole stećaka, a pre arheoloških istraživanja

Inače, izgradnja trase magistralnog puta je započeta pre dve nedelje. Postavlja se pitanje, da li je firma imala odobrenje Zavoda za sprovođenje ovakvih aktivnosti? Ili su jednostavno rešili da stvari uzmu u svoje ruke. Šta na to kaže zakon o kulturnim dobrima RS.

Član 46.

(1) Ako se radovi na zaštićenom nepokretnom dobru izvode bez utvrđenih uslova za preduzimanje mjera tehničke zaštite ili bez saglasnosti na projekat i drugu dokumentaciju, direktor Zavoda donosi rješenje za zabranu daljeg izvođenja radova i rušenje, odnosno povrat u prvobitno stanje objekta, o trošku investitora.

(2) Ako se radovi na zaštićenom nepokretnom dobru ne izvode u skladu s projektom i drugom dokumentacijom na koje je data saglasnost za izvođenje tih radova, Zavod može rješenjem naložiti privremenu obustavu radova i odrediti rok za ispunjenje uslova za nastavak radova.

Banjalučki Zavod treba da izađe na teren pre bilo kakvih radova. Na kraju krajeva, stećci su u pitanju. Zna se sigurno da se tu nalaze, tako da je bilo suludo bilo šta tu raditi. Samo u izuzetnim slučajevima se oni premeštaju. S tim da se pre toga moraju sprovesti arheološka istraživanja i njihova adekvatna zaštita i premeštanje na sigurnu lokaciju.

U Zakonu o kulturnim dobrima RS u članu 50 stoji „Premještanje zaštićenog nepokretnog dobra na novu lokaciju može se dozvoliti samo izuzetno, ako za to postoje opravdani razlozi“.

Očigledno da je investitor sam pomerio stećke bez Zavoda. S obzirom da je poveći broj stećaka oštećen i pomeren i trajno uništen, da li je izvođač radova samostalno zaustavio svoje radove? Uvideli su šta su učinili? Ili su ih uhvatili meštani na delu? Saznaćemo, svakako uskoro.

I da vidimo šta kaže Član 53. koji je u vezi sa tim ako se naiđe na arheološko nalazište.

(1) Ako se u toku izvođenja građevinskih i drugih radova naiđe na arheološka nalazišta ili nalaze, izvođač radova je dužan da odmah, bez odlaganja, prekine radove i obavijesti Zavod, te da preduzme mjere da se nalazište ili nalaz ne uništi i ne ošteti i da se sačuva na mjestu i u položaju u kome je otkriven.

Nažalost, javnost Bosne i Hercegovine u poslednjih meseci i nekoliko godina unazad svedoči uništavanju kulturnih spomenika. Čak se devastiranje spomenika kulture češće događa, umesto manje. Izgleda da se niko neće naučiti na greškama.