Arheolozi su otkrili masovnu grobnicu sa rimskim vojnicima koji su poginuli tokom Bitkr kod Murse 260. godine.

U samom srcu antičke Murse, današnjeg Osijeka, arheolozi su otkrili zapanjujući dokaz krvavih sukoba iz doba krize Rimskog carstva – masovnu grobnicu sa sedam skeleta rimskih vojnika. Njihovi ostaci su bili bačeni u drevnom bunaru.

Novo interdisciplinarno istraživanje, objavljeno u časopisu PLOS ONE, otkriva do sada nepoznate detalje o ovim žrtvama verovatno stradalim tokom Bitke kod Murse 260. godine nove ere.

Telo rimskih vojnika zaboravljena u bunaru

Grobnica je otkrivena 2011. godine tokom zaštitnih iskopavanja na mestu današnje sveučilišne biblioteke u Osijeku. U napušteni bunar širine dva metra i dubine tri metra bilo je bačeno sedam odraslih muškaraca čiji su se skeleti odlično sačuvali. Tela su pronađena u različitim položajima, od kojih su neka bila okrenuta naglavačke, ali su svi skeleti ostali artikulisani, što znači da su tela ubačena neposredno nakon smrti.

Radiokarbonsko datovanje kostiju, zajedno sa rimskim novcem iz vremena cara Hostilijana (251. godina) pronađenim u istom sloju, potvrđuje da je sahranjivanje izvedeno sredinom 3. veka. Sve ukazuje na jedan jedini događaj, verovatno posledicu krvave bitke koja se odigrala pred zidinama Murse 260. godine, kada je car Galijen porazio uzurpatora Ingegenua.

Žrtve krize Trećeg veka

Treći vek bio je vreme političkog haosa i građanskih ratova koji su potresali Rimsko carstvo. Jedan od epicentara tih sukoba bila je upravo Mursa, važna kolonija na panonskom limesu. U tom kontekstu, otkriće masovne grobnice u bunaru izvan gradskih zidina verovatno predstavlja mesto gde su bačeni rimski vojnici poginuli ili pogubljeni nakon bitke.

• Otkrivena masovna grobnica rimskih legionara
• Izgubljeni vojnici: masovna grobnica iz dinastije Han
• Otkriće sa Viminacijuma: Tragična smrt rimskog vojnika na granici Carstva

Istraživači napominju da masovne grobnice nisu bile uobičajen način sahranjivanja u Rimskom carstvu osim u izuzetnim okolnostima, poput epidemija ili katastrofalnih događaja. Položaj i broj žrtava, njihova starost i pol jasno ukazuju da se ovde radi o vojnom kontekstu, a ne o civilnom stanovništvu.

Svi su bili muškarci i svi su bili ratnici

Bioarheološka analiza pokazala je da su skeleti pripadali odraslim muškarcima. Četvorica su bila dobi između 18 i 35 godina, a trojica između 36 i 50. Bili su robusne građe, visoki u proseku 172,5 cm, što je iznad proseka za rimsku Panoniju. Na kostima su pronađeni brojni tragovi fizičkog napora, izražene promene na pripojima mišića i kičmenim pršljenovima, tipične za dugotrajne fizičke aktivnosti i vojnički način života.

Na svim skeletima uočene su i promene na unutrašnjoj strani rebara, što ukazuje na infekcije pluća ili bolesti disajnih organa (npr. upalu pluća, tuberkulozu). To sugeriše da su neki od vojnika mogli biti bolesni u danima pre smrti.

Smrt rimskih vojnika u borbi

Kod trojice muškaraca zabeležene su povrede koje nedvosmisleno svedoče o nasilju. Dvojica su imala zarasle udarce na čeonim kostima. Ove povrede se najčešće povezuju s borbom prsa u prsa. Kod drugih su pronađene smrtonosne rane nanete oružjem.

Jedan vojnik (SK 4) zadobio je ubodnu ranu na grudnoj kosti, verovatno od strele ili koplja, kao i rezove na nadlaktici i rebru izazvane dugim oštrim oružjem, verovatno spatom (rimskim mačem). Kod drugog (SK 5) pronađena je ubodna rana u karlici, naneta oružjem kvadratnog preseka, što ukazuje na koplje ili sličnu vojnu spravu. Položaj rana ukazuje da su neki od vojnika ubijeni u borbi licem u lice, dok su drugi napadnuti s leđa.

Ishrana rimskih vojnika

Analiza stabilnih izotopa ugljenika i azota otkrila je da su vojnici imali prilično ujednačenu ishranu zasnovanu na mešavini biljaka tipa C3 i C4 (pšenica, ječam, proso, povrće), uz vrlo ograničenu upotrebu mesa i gotovo bez morskih proteina. Takva ishrana u potpunosti se uklapa u poznate istorijske izvore o vojničkoj prehrani. Žitarice su bile osnova, uz povremeno meso, vino i so.

Rimska vojska se genetički razlikovala

Analiza drevne DNK dodatno je potvrdila vojni karakter ove grupe. Genetički podaci pokazuju da nijedan od muškaraca nije imao lokalno poreklo. Njihovi geni odražavaju izuzetno raznolika porekla: od severne i centralne Evrope, preko istočne Evrope, pa do istočnog Mediterana.

Neki su imali haplogrupe karakteristične za severne i baltičke narode, drugi za istočne stepske ili grčko-anadolsku oblast. To svedoči o multinacionalnom sastavu rimskih jedinica koje su delovale u Panoniji. Rimsko carstvo je u svoje legije uključivalo i Sarmate, Gale, Germane i druge narode.

Svedočanstvo o zaboravljenoj tragediji

Masovna grobnica iz Murse do sada je jedini direktan arheološki dokaz o sukobima iz 260. godine na ovom prostoru. Tih sedam muškaraca, verovatno vojnika poginulih u jednoj od bitaka tokom Krize Trećeg veka, danas pruža jedinstven uvid u brutalnu stvarnost rimskog rata i razmere ljudskih gubitaka koje istorijski izvori jedva beleže.

Kako zaključuju autori istraživanja, „multidisciplinarni pristup omogućio je da se, po prvi put, otkriju biološke i kulturne priče iza anonimnih žrtava iz Murse – svedočanstvo o jednom od najdramatičnijih perioda rimske istorije“.