Na 48. sednici Vlade Republike Srbije usvojene su odluke kojima se dva izuzetno vredna arheološka artefakta: skulptura „Danubius“ sa Lepenskog vira i Dupljajska votivna kolica iz južnog Banata, proglašavaju kulturnim dobrima od izuzetnog značaja.

Time je dodatno potvrđen njihov jedinstveni značaj za razumevanje praistorijskih umetničkih, religijskih i tehnoloških dostignuća na prostoru današnje Srbije.

„Danubius“ – riboliko božanstvo Lepenskog vira

Monumentalna skulptura „Danubius“, datovana u period 6200-5900. godine p.n.e, izrađena je od kvarcnog peščara i predstavlja najsugestivniji primer specifične kamene plastike mezolitskog Lepenskog vira. Oblikovana je od prirodnog oblutka, sa dubokoreljefnim prikazom božanstva ribolikih crta – naglašenim očima, ustima i izduženim nadočnim lukovima, kao i karakterističnim „brkovima“.

• 3.500 godina kasnije, Dupljajska kolica nastavljaju da fasciniraju naučnike
• Nalazište Lepenski vir: mesto gde je rođena evropska praistorija

Prema tumačenjima istraživača, ikonografija je povezana sa jesetrom -migratornim ribama Dunava koje su imale ključnu ekonomsku i ritualnu ulogu u životu mezolitskih zajednica Đerdapa. Upravo na Lepenskom viru, koji je tokom završne faze mezolita predstavljao centralno mesto regiona, razvija se jedinstvena kamena plastika kakva nije potvrđena ni na jednom drugom praistorijskom lokalitetu Evrope.

Dupljajska votivna kolica – kultna scena bronzanog doba

Dupljajska kolica, minijaturna bronzana kompozicija iz kasnog bronzanog doba, prikazuju antropomorfno božanstvo u dvokolicama koje vuku tri barske patke (Anas platyrhynchos). Figura božanstva nosi elemente maske i ritualnog kostima, što upućuje na ceremonijalne prakse i animistička verovanja praistorijskih zajednica u kojima je preuzimanje životinjskih atributa imalo ulogu posredovanja između zemaljskog i božanskog sveta.

Ovaj motiv je danas široko prepoznatljiv zahvaljujući stilizovanoj verziji koja se nalazi na vozačkim dozvolama i saobraćajnim ispravama Republike Srbije.

Zaštita i značaj artefakata

Oba artefakta čuvaju se u Narodnom muzeju Srbije, gde će, na osnovu novih odluka, biti podvrgnuti režimu posebnih mera zaštite i konzervatorskog nadzora. Proglašenje „Danubiusa“ i Dupljajskih kolica kulturnim dobrima od izuzetnog značaja osigurava dugoročnu brigu o ovim jedinstvenim predmetima i podseća na njihov doprinos razumevanju najranijih umetničkih i duhovnih tradicija na prostoru Srbije.

Izvor: Vlada RS