Arheolozi su došli do revolucionarnog otkrića – najstariji poznati pčelinjak, star 3.000 godina, pronađen je u srcu drevnog Izraela, bacajući novo svetlo na tajne pčelarstva iz doba biblijskih kraljeva.

Uzgoj pčela u košnicama i proizvodnja meda i pčelinjeg voska jedan je od najmanje shvaćenih aspekata ekonomije tokom bronzanog i gvozdenog doba na drevnom Bliskom istoku. Biblija ne pominje pčelarstvo, iako u Egiptu postoji niz slikovnih prikaza uzgoja pčela, a razni drevni bliskoistočni tekstovi ukazuju na to da je med bio dobro poznata i prestižna roba u antici.

Međutim, na arheološkim lokalitetima u ovom regionu nikada nisu pronađene košnice, barem ne do sada. Stoga, otkriće košnice iz gvozdenog doba na nalazištu Tel Rehov u Izraelu predstavlja jedinstveno i izvanredno otkriće.

• Pčelarstvo staro 9.000 godina: Kako su neolićani koristili pčelinje proizvode
• Otkriveni drevni crteži napravljeni pčelinjim voskom u Australiji
• Da li su se neandertalci sahranjivali sa cvećem ili su pčele krive za to?

U srcu severnog Izraela, u dolini Jordana, nalazi se drevni grad Tel Rehov, lokalitet koji je doneo izuzetna arheološka blaga. Godine 2007, iskopavanja koja je vodio prof. Amihai Mazar otkrila su drevni pčelinjak koji datira iz gvozdenog doba, oko 900-600. godine pre nove ere, tokom vladavine biblijskih kraljeva Davida i Solomona. Ovo izvanredno otkriće proglašeno je jednim od najstarijih pčelinjaka ikada otkrivenih na drevnom Bliskom istoku.

Struktura pčelinjaka i proizvodnja meda

Ukupno je pronađeno 30 košnica koje su preživele do danas, ali se smatra da je pčelinjak imao između 100 i 200 košnica. Ostaci pčelinjaka uključuju niz cilindričnih glinenih košnica, pažljivo izrađenih da imitiraju prirodna staništa pčela unutar šupljih stabala drveća ili pećina.

Košnice su se nalazile u tri paralelna reda, svaki sa najmanje tri nivoa. Svaka košnica bila je dugačka 80 centimetara i široka oko 40 centimetara. Objekat je smeštao više od milion pčela i imao je potencijalni godišnji prinos od oko 500 kilograma meda i 70 kilograma pčelinjeg voska.

Na jednoj strani svake košnice bio je mali otvor za prolazak pčela, dok je sa druge strane košnica bila pokrivena poklopcem kako bi pčelar mogao slobodno da izvadi saće. Ovaj genijalni dizajn pokazuje duboko razumevanje ponašanja pčela koje su posedovali drevni pčelari ovog regiona.

Pored toga, pronađeni su razni pčelarski artefakti, koji bacaju svetlo na složene prakse i alate koji su se koristili u ovom drevnom zanatu.

Drevna vrsta pčela iz Turske

Naučnici su koristili elektronski mikroskop visoke rezolucije da prouče ostatke pčela i otkrili da njihove noge i krila ukazuju na to da su pripadale drugačijoj podvrsti od pčela koje se trenutno nalaze u Izraelu.

U stvari, drevne pčele najviše podsećaju na one koje se nalaze u današnjoj Turskoj. To sugeriše da su drevni ljudi možda uvezli specijalizovanu vrstu pčela zbog njenih superiornih karakteristika, kao što su blaži temperament ili bolja proizvodnja meda.

Unutar košnica, oni su identifikovali ostatke medonosnih pčela, uključujući radnice, trutove, lutke i larve.

Zagonetni položaj pčelinjaka

„Lokacija tako velikog pčelinjaka usred gusto naseljenog gradskog područja je zagonetna jer pčele mogu biti veoma agresivne, posebno tokom rutinskih pčelarskih praksi ili berbe meda“, napisali su istraživači.

Oni spekulišu da je med možda bio toliko vredan da je vredelo staviti ga u tako gusto naseljeno područje kako bi se sačuvao.

Jaki požar u antičko doba doveo je do rušenja zidova oko košnica i uništavanja mnogih posuda za pčele. Radiokarbonska merenja spaljenog zrna sa poda pčelinjaka i obližnjih struktura pružila su procenu starosti nalaza.

Značaj meda i voska u drevnim kulturama

„Iako tekstovi i slike na zidovima ukazuju na to da su pčele držane na drevnom Bliskom istoku radi proizvodnje dragocenog voska i meda, arheološki dokazi o pčelarstvu nikada nisu pronađeni“, piše u studiji.

Spisi i slike iz drevnog Egipta ukazuju na to da su košnice imale značajnu vrednost u to vreme. Med se koristio kao zaslađivač, melem za rane i ritualna supstanca. Pčelinji vosak je takođe imao razne namene, uključujući oblikovanje u odlivke za bronzane predmete. Prisustvo tako opsežnog pčelinjaka sugeriše da je proizvodnja meda bila prosperitetna industrija, zadovoljavajući veliku potražnju za ovom dragocenom supstancom.