Sistematska arheološka istraživanja na tvrđavi Kupinik, poslednjoj prestonici srednjovekovne srpske države, sprovode se već petu godinu zaredom.

Tokom poslednje tri godine radove vodi Zavod za zaštitu spomenika kulture Sremska Mitrovica, a istraživački tim beleži značajne rezultate koji sve jasnije otkrivaju konture nekada moćne utvrde.

• Tvrđava Jeleč: zaboravljeno srednjovekovno blago Srbije koje propada
• Gradac – zaboravljeno srednjovekovno utvrđenje Homolja
• Šta su otkrila najnovija arheološka istraživanja Kruševačkog srednjovekovnog grada?

Kupinik se nalazi nadomak sela Kupinovo, na obodu Specijalnog rezervata prirode Obedska bara. Prva ozbiljna istraživanja započeta su 2020. godine, kada je urađeno LIDAR snimanje lokaliteta iz vazduha. Godinu dana kasnije usledila su sistematska arheološka iskopavanja, kojima se lokalitet prvi put posmatra u celini, ne samo kao ruševina, već kao važan istorijski i kulturni resurs.

Arheološka istraživanja Kupinika

Ove godine istraživanja su fokusirana na istočni bedem tvrđave, gde su otkrivene tri kule i pristupni, ujedno i odbrambeni most. Prema rečima Biljane Lučić, istraživača-konzervatora iz sremskomitrovačkog Zavoda, arheološki nalazi sada čine osnovu za početak restauratorsko-konzervatorskih radova.

„Uspeli smo da nabavimo opeku specifičnog formata, istog kao u srednjem veku, kako bismo započeli zaštitu kupinske tvrđave. Arheologija nam je dala ključne podatke koji će nam pomoći u realizaciji radova“, objašnjava Lučić.

Radovi će trajati još najmanje dve godine, a rezultati će biti predstavljeni javnosti na posebnoj izložbi, čime će se ukazati na značaj ovog lokaliteta i njegovu ulogu u istoriji Srbije. Cilj stručnjaka je da se Kupinik ne samo zaštiti, već i uključi u turističku ponudu Srema kao deo kulturne rute posvećene srpskom srednjem veku.

Grad legendi i poslednjih despota

Srednjovekovno utvrđenje Kupinik prvi put se pominje krajem 14. veka, u poveljama kralja Žigmunda Luksemburškog iz 1387. i 1388. godine, ali se pretpostavlja da je podignuto ranije. U istoriji srpske države vezuje se za početak 15. veka, kada ga despot Stefan Lazarević dobija od Mađara. Nakon njega tvrđava prelazi u ruke Đurđa Brankovića, a potom i njegovih naslednika.

U Kupiniku su stolovali Zmaj Ognjeni Vuk (Vuk Grgurević Branković), despotica Angelina sa sinovima Đorđem i Jovanom, kao i poslednji srpski despot Stefan Berislavić. Upravo zato Sremci i danas vole da kažu da je Kupinik poslednja srpska prestonica.

Kupinik pripada grupi tzv. „vodenih gradova“ – tvrđava okruženih kanalima i vodenim površinama koje su služile kao prirodna odbrana. Ima nepravilnu četvorougaonu osnovu (57 x 57 metara) sa kulama različitih oblika na uglovima i rovom dubokim oko tri, a širokim oko sedamnaest metara. Zidovi su građeni od lomljenog kamena obloženog opekom, dok se u tvrđavu ulazilo preko pokretnog mosta.

Sudbina grada zapečaćena je 1521. godine, kada ga je tokom pohoda na Beograd razorio Sulejman Veličanstveni. Padom Kupinika ugašena je i srpska despotovina, a srednjovekovna srpska država zauvek nestala sa istorijske scene.

Kupinik danas ponovo oživljava zahvaljujući arheolozima, konzervatorima i lokalnoj zajednici koji nastoje da očuvaju i predstave ovo mesto gde se susreću istorija, legenda i nauka.

Izvori: Opština Pećinci i SM Zavod