Kod Zvornika u Dardaganima krije se rimski kamenolom star dva milenijuma odakle se vadio kamen uglavnom za potrebe Sirmijuma. Sada je njegovo postojanje prepoznato i na svetskoj naučnoj sceni.

U podnožju planina oko Zvornika, u mestu Dardagani, krije se jedno od najvrednijih arheoloških blaga ovog dela Balkana – ogromni rimski kamenolom star gotovo 2.000 godina. Iako je dugo bio poznat samo lokalnoj zajednici i stručnjacima, ovaj podzemni kompleks sada je dobio međunarodnu pažnju. Rezultati njegovog istraživanja predstavljeni su na prestižnoj konferenciji ASMOSIA XIV, održanoj u Ljubljani, posvećenoj mermeru i drugim vrstama kamena iz antičkog perioda, navodi se na sajtu grada Zvornika.

Najveći rimski kamenolom na Balkanu

Lokalitet u Dardaganima obuhvata podzemni kamenolom iz perioda od 1. do 5. veka nove ere, uz dva površinska kopa. Bio je najveći rimski kamenolom na Balkanu, a pretpostavlja se i jedan od najbolje očuvanih spomenika jamskog tipa u Evropi. Ovdje su Rimljani vadili kamen za izradu sarkofaga, stubova i arhitektonskih elemenata, od kojih su mnogi završavali u Sirmijumu (današnjsa Sremska Mitrovica), jednoj od prestonica carstva.

Posebnu važnost nalazištu daje i reljef božanstva Mitre, otkriven tokom 1960-ih godina, koji svedoči o religijskim i kulturološkim slojevima rimskog društva na ovim prostorima.

Savremene tehnologije u službi arheologije

Najnovija istraživanja sproveli su arheolog Milorad Ostojić iz Zvornika, prof. dr Adnan Kaljanac i dr Jesenko Hadžihasanović sa Filozofskog fakulteta u Sarajevu, uz podršku Grada Zvornika i saglasnost Republičkog zavoda za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasleđa.

Tokom rada korišćene su savremene metode poput LiDAR skeniranja, koje omogućavaju trodimenzionalno mapiranje i detaljno dokumentovanje podzemnih prostorija. Zahvaljujući ovoj tehnologiji, istraživači su mogli da registruju i najmanje promene u strukturi kamena, kao i potencijalne arheološke tragove koje bi bilo teško uočiti klasičnim metodama.

Lokalitet od regionalnog i evropskog značaja

„ASMOSIA je jedan od najuticajnijih naučnih skupova kada je reč o proučavanju kamena u prošlosti, i ovo je bila idealna prilika da tako jedinstven lokalitet predstavimo stručnoj javnosti“, istakao je arheolog Milorad Ostojić za Fenu.

Dr Jesenko Hadžihasanović naglašava da je reč o izuzetno retkom lokalitetu u širem regionu, dok prof. dr Adnan Kaljanac dodaje da prilagođena primena novih tehnologija otvara vrata daljim istraživanjima i konzervaciji, ali i budućem predstavljanju kamenoloma široj javnosti.

Nasleđe koje dobija vidljivost

Prezentacija u Ljubljani pokazuje da kulturno-istorijsko nasleđe Zvornika ima potencijal da se uvrsti na mapu značajnih evropskih lokaliteta. Učešće na konferenciji ne samo da doprinosi naučnoj valorizaciji kamenoloma u Dardaganima, već i otvara mogućnosti za saradnju sa vodećim stručnjacima iz oblasti arheologije, geologije i zaštite kulturnih dobara.