Sačuvana duboko u tlu Brestovika, slučajno je otkrivena skrivena grobnica stara više od hiljadu godina.

Kasnorimska grobnica u Brestoviku (opština Grocka), 37 km od centra Beograda otkrivena je slučajno 1895. godine. Tadašnji vlasnik imanja Vukašin Milosavljević dok je kopao sadnicu za šljive, naišao je na svod i zidove grobnice.

Iste te godine, Mihajlo Valtrović, kustos Narodnog muzeja, obavio je arheološka iskopavanja, otkrivši čitavu grobnicu.

Porodična grobnica iz antike

Grobnica je jednim delom ugrađena u padinu manjeg uzvišenja, na kome se nalazi seosko groblje. Potiče iz druge polovine 4. ili početkom 5. veka, neki je čak smeštaju i ranije, u drugu polovinu 3. veka. Kasnorimska grobnica verovatno je pripadala imućnoj rimskoj porodici, koja je imala svoje imanje u blizini.

Orijentisana je istok-zapad. Sastoji se iz tri odaje: trema, srednje odaje sa nišama na severnoj i južnoj strani i grobne odaje sa prostorima za sahranjivanje. Grobnu odaju čine tri zidana sarkofaga za dve odrasle osobe i jedno dete.

Unutrašnjost grobnice u Brestoviku

Čitava unutrašnjost grobnice, odnosno prostorije za sahranjivanje i centralni deo, bila je prekrivena freskama. Danas su freske vidljive samo u unutrašnjosti prostorije za sahranjivanje.

Oslikane površine izvedene su u raznim geometrijskim motivima kombinovanim s predstavama biljaka i životinja u oker, cinober, plavoj, zelenoj, mrkoj i crvenoj boji.

Zidana je u opeci i lomljenom kamenu, uz upotrebu maltera. Reprezentativnom utisku doprinose freske na zidovima i svodu i kamene skulpture. Mihajlo Valtrović je pronašao delove dve figure Genija smrti i dva lava u ležećem položaju koji čuvaju ulazu grobnicu, zajedno sa statuom Rimljanina u prirodnoj veličini. (3D ispod)

Arheološki značaj grobnice

Rimska grobnica iz Brestovika je prvi primer takvog tipa grobnice, sa više odaja iz antičkog perioda na teritoriji Beograda.  Po svom arhitektonsko-konstruktivnom sklopu, načinu obrade i religiozno-kultnim obeležjima, predstavlja izvanredan primer rimske sakralne arhitekture na našem tlu.

Naknadna istraživanja pokazala su da je prostorija sa ostacima kamenih sarkofaga na zapadnoj strani starija od ostalih delova građevine.

Zaštita i očuvanje grobnice

Brestovička grobnica je 1979. godine proglašena za kulturno dobro od velikog značaja. Grobnica je dostupna posetiocima, ali ulaz vodi kroz privatni posed, što znači da posetioci moraju da prođu kroz privatno vlasništvo.

Stručnjaci teže da ovo kulturno dobro urede kako bi bilo na prikladniji način dostupno i otvoreno za sve posetioce. Cilj je da se grobnica osigura od vode i vlage, te da se izmesti staza koja ide do grobnice, kako se ne bi prolazilo kroz privatni plac. Radi se na tome da se grobnica i freske konzerviraju i restauiraju.

Nažalost, meštani pale sveće unutar grobnice, izliva se ulje, vandali ucrtavaju simbole, a sve to zajedno dovodi do devastacije spomenika kulture.

Nadamo se da će radovi na zašititi i očuvanju ove antičke grobnice da se ostvare, kako bi buduće generacije mogle uživati u izvanrednom delu naše istorije.

---

Izvori: Starinar 2-1 , Beogradsko nasleđe, Arheologija i prirodne nauke 18