U 2023. godini meštani su slučajno pronašli srednjovekovni mač u koritu Zapadne Morave, kod sela Medveđe, blizu Trstenika. Mač je otkupljen i ubrzo je konzerviran. Nakon detaljne analize, istraživači su saznali da je reč o dvoseklom maču i da se datuje u kraj 13. do sredine 14. veka.

U novom radu, objavljenom u časopisu Glasnik Srpskog arheološkog društva, Radisavljević i saradnici analizirali su srednjovekovni dvosekli mač koji je slučajno pronađen 2023. godine u rečnom koritu Zapadne Morave kod sela Medveđe, blizu Trstenika.

Srednjovekovni mač su slučajno pronašli meštani iz Trstenika. On je prvo bio ponuđen Narodnom muzeju u Kruševcu na otkup, onda je preko otkupa dospeo u Muzejsku zbirku Narodnog univerziteta Trstenik, gde se danas čuva.

Pronalazak mačeva u vodama je čest slučaj

Zanimljivo je to da ovaj mač nije usamljen kada je reč o načinu pronalaska mačeva. Zapravo, za mačeve iz kasnog srednjeg veka je čest slučaj da budu pronađeni u tekućim ili stajaćim vodama.

• Slučajno otkriće srednjovekovnog viteškog mača u selu Glogovac kod Jagodine
• Radnik otkrio 3.000 godina star bronzani mač

“Duž donjeg toka Zapadne Morave i u njenom širem zaleđu, pored primerka iz Medveđe, koji je predmet analize u ovom radu, do sada su evidentirana četiri srednjovekovna mača, pronađena u Grabovcu kod Trstenika, Šavranu kod Kruševca, kao i Kalenićkom Prnjavoru i Županjevcu kod Rekovca“, piše u radu.

Takav slučaj je i u čitavoj Evropi, gde je oko 80% mačeva, datovanih u period od 10. do 15. veka, pronađenou rekama, jezerima, mrtvajama, a najčešće na mestima nekadašnjih rečnih prelaza.

„Novopronađeni mač iz Medveđe, kojem nedostaje vrh, iskovan je od gvožđa i ima očuvanu težinu od oko 1463 g. Njegova oštrica i sečivo delimično su oštećeni korozijom, što je posebno izraženo pri vrhu, u blizini mesta preloma. Mač je nakon pronalaska neadekvatno očišćen i premazan komercijalnim sredstvom za zaštitu od korozije, što je dovelo do ljuspanja i odvajanja površinskog sloja, čime su posebno oštećeni urezani motivi na sečivu“, napisali su autori.

Tipologija mača iz Medveđe

Prema tipologiji ovaj mač pripada jednoiporučnom (zavisi od dužine rukohvata) maču, sačuvane dužine 102,50 cm.

Kako autori ističu u radu sačuvana dužina i širina sečiva, kao i njegove druge morfološke karakteristike, poput dužine i širine žleba, ali i dužine rukohvata upućuju na tip XIIb prema klasifikaciji Marka Aleksića.

„Spomenuti tip sečiva najčešće se sreće na mačevima pronađenim na teritoriji Slovačke i zapadnog dela Nemačke, a dosta ređe na prostoru centralne Srbije, i datuju se u period druge polovine ili kraja 13. i prve polovine 14. veka“, piše u radu.

Mač ima urezane motive vuka, grčkog krsta sa zracima, štakastog krsta, i jednoroga na svom sečivu. Krst, kao glavni simbol hrišćanstva, jedan je od najčešće urezivanih motiva na sečivima srednjovekovnih mačeva. Štakasti krst, urezan na jednoj strani sečiva mača iz Medveđe, predstavlja simbol izabranosti, ali i samog Isusa Hrista kao darodavca svih blagodeti.

Motiv vuka na srednjovekovnim mačevima vezuje se za mačarske radionice u gradu Pasauu, u jugoistočnoj Nemačkoj.

Na osnovu svega analiziranog, autori smatraju da je ovaj srednjovekovni mač proizvod pasavskih mačarskih radionica, koje su bile poznate po obeležavanju sečiva motivom vuka od oko 1260. godine.

“Nalaz mača iz Medveđe predstavlja važno materijalno svedočanstvo, koje upotpunjuje naša saznanja o jednom slabije poznatom razdoblju srpske srednjovekovne povesti na prostoru oko donjeg dela toka Zapadne Morave, a koje je prethodilo usponu Kruševca pod knezom Lazarom (1371–1389) u drugoj polovini 14. stoleća“, zaključili su autori u radu.