U srcu drevnog Čatalhujuka, arheolozi su otkrili kamenu figuru žene staru 8.000 godina.

U južnom delu čuvenog neolitskog lokaliteta Čatalhujuk u centralnoj Turskoj, tim arheologa predvođen profesorom Ijanom Hoderom sa Univerziteta Stenford otkrio je izuzetno očuvanu figurinu žene staru oko 8.000 godina. Za razliku od većine prethodno pronađenih figurina koje su bile izrađene od gline, ova je oblikovana od krečnjaka, sa zapanjujućim nivoom detalja koji svedoči o veštini drevnog umetnika.

Više od boginje

Figurine koje prikazuju žene bile su česte u neolitskom periodu, izrađivane širom jugoistočne Evrope, Bliskog istoka i Anadolije, regiona u kojem je nekada cvetalo naselje Čatalhujuk. Tradicionalno su tumačene kao simboli plodnosti, ali savremena arheološka teorija sve češće dovodi tu interpretaciju u pitanje. Umesto božanstava, ove figurine možda predstavljaju starije žene koje su stekle društveni ugled i obavljale važne ritualne i političke funkcije u zajednici.

Sa izraženim naborima na vratu i udovima, odvojenim rukama i pažljivo oblikovanim stomakom, figurina odražava ne samo fizičku zrelost već i simboličku moć. Visoka je 17 cm, široka 10,96 cm i teška 1 kg.

Ovi fini detalji mogli su biti izvedeni isključivo tankim alatima, poput kremena ili opsidijana, što ukazuje na to da je rezbariju načinio vešt zanatlija. Prema arheolozima, ovakvi prikazi možda nisu božanstva u klasičnom smislu, već osobe koje su kroz godine stekle autoritet i učestvovale u ritualima i donošenju važnih odluka. U društvu koje je negovalo ravnopravnost, starost je bila sinonim za mudrost i poštovanje.

Kuće kao svetilišta: figurna u kontekstu rituala

Figurina žene je pronađena u platformi izgrađenoj iznad starijih struktura, u delu kuće koji je verovatno imao ritualnu funkciju. Pored nje je otkrivena alatka od opsidijana, druga figura slabijeg kvaliteta i komad galenita, što ukazuje na složen simbolički kontekst. U kasnijim fazama naselja, kada se prestalo sa sahranjivanjem ljudi unutar kuća, ovakve figure su možda služile kao zamena, odnosno kao medijatori između živih i mrtvih.

Zanimljivo je da je neolitska figurina pronađena u novijim slojevima naselja, što ukazuje na period kada se društvo Čatalhujuka počelo menjati: od zajedničkog deljenja resursa ka ekonomiji razmene i individualizaciji domaćinstava.

Čatahujuk – arheološki dragulj pod zaštitom UNESCO-a

Od prvih iskopavanja koje je 1960-ih vodio Džejms Melart, pa do savremenih multidisciplinarnih istraživanja Hoderovog tima, Čatal Hujuk ostaje jedno od najvažnijih neolitskih nalazišta na svetu. Od 2012. godine nalazi se na UNESCO listi svetske baštine, a svako novo otkriće, poput ove figure, produbljuje naše razumevanje o tome kako su ljudi živeli, verovali i menjali se pre više hiljada godina.

• Otkrivena retka figurina iz mezolita
• Izvanredna “Uspavana dama” – jedinstvena neolitska figurina sa Malte
• 7.500 godina stara tajna Crvenokose boginje iz praistorije

Prvi ljudi naselili su ovo područje oko 7500. godine pre nove ere, a zajednica je dostigla svoj vrhunac oko 7000. godine p.n.e. Tokom narednih vekova, naselje je postepeno gubilo na značaju, da bi bilo napušteno oko 5700. godine p.n.e. Više o Čatalhujuku ovde.