U južnom Banatu arheolozi su sproveli arheološka istraživanja ranosrednjovekovnih naselja.

Arheološka ekipa Narodnog muzeja Pančevo pod rukovodstvom viših kustosa Jelene Đorđević i mr Vojislava Đorđevića je od početka avgusta do sredine oktobra meseca obavila arheološka iskopavanja u ataru Banatskog Novog Sela.

Iskopavanjima su prethodila sistematska arheološka rekognosciranja terena u okviru projekta Arheološka topografija Banata. Tada je po prvi put registrovano više ranosrednjovekovnih nalazišta na teritoriji južnog Banata, u atarima sela Gaj, Kovin, Deliblato, Dolovo, Omoljica, Jabuka i drugim mestima.

Nedovoljna istraženost ranog srednjeg veka na prostoru Banata

Arheolozi su na potesu Velika dolina u Banatskom Novom Selu uočili neuobičajeno veliku površinu  na kojoj je grupisan veći broj ranosrednjovekovnih naselja, prepoznatih na osnovu površinskih nalaza. Oni ističu da ovo grupisanje može ukazivati na postojanje većeg naseobinskog centra tog vremena.

• Prva arheološki dokumentovana sahrana trudnice u Srbiji
• Misteriozna sahrana žene i lisice u istočnoj Srbiji iz 8-9. veka
• Otkriće srednjovekovnog prstena “in situ” na ruci pokojnika

„Kada govorimo o ranosrednjovekovnim naseljima, mislimo na period koji se okvirno može smestiti u vreme od kraja 6. do kraja 10. veka. Arheologija ovog vremena na prostoru Banata je nedovoljno poznata. To je bio razlog da se u ataru Banatskog Novog Sela otpočne sa realizacijom višegodišnjeg projekta istraživanja ranosrednjovekovnih nalazišta u jugozapadnom Banatu. Pre otpočinjanja iskopavanja obavljena su i geomagnetna snimanja na pojedinim parcelama koja su dala izuzetne, ali i očekivane rezultate“, priča Jelena Đorđević iz Narodnog muzeja u Pančevu.

Otkrivene zemljane peći

Ovogodišnja istraživanja vršena su na dva lokaliteta, lokalitet Velika dolina br. 9 i lokalitet Velika dolina br. 1.

„Na lokalitetu br. 9 istražena su dva stambena objekta. Radi se o poluukopanim zemunicama približno kvadratnog oblika od kojih je jedna u uglu imala zidanu zemljanu peć. Istraženo je i pet od sedam registrovanih kalotastih zemljanih peći sa pristupnim prostoijama različitog oblika“, kaže Đorđević.

Ovaj deo naselja, sudeći po broju evidentiranih peći mogao bi biti centralna kujna naselja, odnosno mesto gde je pripremana hrana. Ne tako brojne pokretne nalaze uglavnom čine ulomci grnčarije izrađivane gnjetanjem i to delovi kotlića, lonaca, vršnika i grnčarije izrađivane na sporom vitlu gde dominiraju ulomci lonaca. Pored delova posuda pronalažena su i koštana šila, keramički pršljenci, gvozdeni nožići i jedno ocilo, ističu arheolozi.

Pronađena neobična sahrana

Iskopavanja su obaljevena i na lokalitetu br. 1, oko 1 km zapadno od lokaliteta br. 9. Tu su istražene dve takođe poluukopane zemunice približno kvadratnog oblika koje su se nalazile na malom rastojanju. Obe su u jednom od uglova imale peć zidanu od kamena od kojih je jedna gotovo potpuno očuvana, nedostaje joj krov ili poklopac.

„U ovoj kući je na podu pronađen skelet starije osobe koji je bio položen na bok sa nogama savijenim u kolenima i rukama položenim ispred tela, savijenim u laktovima. Moglo bi se reći u položaju u kojem se spava. Iznad skeleta formirana je humka od velike količine naslaganog kamena, uglavnom ulomaka žrvnjeva. Na mestu glave nalazila se cela gornja ploča kamenog žrvnja. Ova kamena humka je vremenom skliznula sa skeleta tako da je skelet većim delom ostao otkriven. Okolnosti pod kojima je ovaj pokojnik sahranjen u kući su potputno nejasne i ne mogu se povezati sa pogrebnom praksom tog vremena“, objašnjava Jelena Đorđević.

Obe kuće su u podovima imale ukopane brojne jame za stubove koji su nosili krovne konstrukcije. Otkriven je i deo jednog manjeg rova koji bi možda mogao biti rov za ogradu koja je okruživala ovo domaćinstvo. Retke pokretne nalaze čine ulomci grnačrije izrađivane pre svega na sporom vitlu, uglavnom ulomci lonaca. Gnjetanjem su izrađivani vršnici, ali i po neki ulomak lonca.  

Prema arheolozima naselja se preliminarno mogu opredeliti u period od 8. do početka 10. veka, odnosno do vremena pre dolaska Mađara. Pokertni arheološki nalazi, ali i arhitektonski elementi istraženh objekata imaju osobine slovenske materijalne kulture koja je zastupljena i na desnoj obali Dunava, sve do Đerdapa.

Projekat je u potpunosti finansiran sredstvima Ministarstva kulture Republike Srbije.