Sahrane trudnica se izuzetno retko otkrivaju na arheološkim nalazištima. Razlozi su brojni. Naime, jedna takva sahrana zabeležena je na srednjovekovnom lokalitetu kod Pančeva.

Prilikom arheoloških iskopavanja srednjovekovne nekropole “Preko Slatine” u selu Omoljica, kod Pančeva, arheolozi su otkrili i jedinstvenu sahranu trudnice iz 12-13. veka.

Rezultate antropološke analize Đukić i saradnici objavili su u časopisu Starinar 2017. godine

Mali broj otkrivenih sahrana trudnica

Sahrane trudnica se ne otkrivaju tako često na arheološkim nalazištima. One nisu puno zabeležene ni u stručnoj literaturi. Razlog tome su određeni faktori koji utiču na očuvanje ljudskih kostiju.

 “Stepen očuvanosti skeletnog materijala zavisi i od spoljašnjih faktora (npr. karaktera terena, tipa sahrane i načina sahranjivanja) i unutrašnjih faktora (npr. karakter kosti). Spoljašnji faktori uključuju: geološke karakteristike terena, prirodu lokalne flore i faune i ljudske aktivnosti. Veruje se da su hemijska svojstva zemljišta u koje je kost deponovana najuticajniji spoljašnji faktor. Pored toga, na očuvanje skeletnog materijala može uticati i način na koji je pokojnik sahranjen, ali i kasniji procesi kao što su arheološka iskopavanja, čišćenje i čuvanje skeletnog materijala. Sa druge strane, unutrašnji faktori uključuju karakteristike same kosti i u literaturi se kao najvažnijni pominju oblik i veličina same kosti, kao i odnos sunđeraste i kompaktne kosti.”, objasnila je dr Ksenija Đukić, jedan od autora studije i bioarheolog, za portal.

• Arheolozi pronašli sahranu deteta sa 142 psa

“Kada govorimo o dečijim kostima, smatra se da su one lošije očuvane u odnosu na kosti odraslih. Jedan od razloga je zbog toga što su manje, imaju veći stepen poroznosti od kostiju odraslih, lošije su mineralizovane i organski sardžaj dečijih kostiju je veći u poređenju sa kostima odraslih.“

Sve zajedno dovodi do toga da su one trošnije i brže propadaju.

Srednjovekovna sahrana trudnice kod Pančeva

Arheološka istraživanja na lokalitetu “Preko Slatine” obavili su arheolozi 2005. i 2006. godine. Tom prilikom su otkrili srednjovekovnu crkvu i nekropolu. Crkva je bila izgrađena preko nekropole, verovatno krajem 12. ili početkom 13. veka. Nažalost crkva je brzo stradala, u vreme najezde Mongola sredinom 13. veka.

Tokom prvih iskopavanja, u grobu broj 13 pronađena je sahrana trudnice. Pokojnica je bila sahranjena u ispruženom položaju na leđa, sa desnom rukom preko grudi, odnosno sa levom rukom preko stomaka. U njenom grobu pronađen je srebrni ugarski novac (srebrni denar). Novčić je bio iskovan u vreme vladavine kralja Bele III (1172–1196) ili Bele IV (1235–1270). Artefakt je omogućio preciznije datovanje jedinstvene sahrane majke i deteta.

“Za sada, ovo je jedina sahrana trudnice koja je publikovana u stručnoj literaturi. Ipak, sasvim sigurno nije jedina sahrana trudnice koja je arheološki istražena na teritoriji Srbije”, rekla je dr Đukić. 

Bioantropološka analiza majke i deteta

Bioarheolozi su nakon makroskopske analize kostiju otkrili da je u grobu bila sahranjena mlada žena oko 28 godina starosti, u podmakloj trudnoći. U karlici, još tokom iskopavanja, bile su primećene kosti devetomesečne bebe.

Zdravstveni status majke nije bio na zadovoljavajućem nivou. Imala je stomatoloških problema i verovatno metaboličkih problema, usled nedostatak određenih vitamina i minerala u organizmu.

Na kostima ruku i nogu uočene su izražene eneteze, odnosno pripoji mišića koji nastaju zbog intezivnog fizičkog rada. Takođe, primećene su i tzv. čučeće fasete na donjim okrajcima potkolenice – tibija. Ova patološka promena nastaje kada osoba obavlja duže vreme određene poslove u čučećem ili klečećem položaju.

Zašto je došlo do smrti majke i bebe?

Na osnovu fotografija sa iskopavanja, bioantropolozi su primetili drugačiji položaj bebe. Položaj je ukazao da beba nije bila okrenuta. Par nedelje pred porođaj glava bebe u maminom stomaku bi trebala biti kod porođajnog kanala. Ovde se to, vrlo verovatno, nije dogodilo. Nego je beba bila okrenuta karlično. Čak i danas sa napretkom medicine i kada se izvodi carski rez, postoji veliki rizik i za majku i za dete.

Značaj dokumentovanja sahrana trudnica

“Sahrane trudnica su retko evidentirane na arheološkim lokalitetima, pa kao takve predstavljaju retkost. Pored toga, detaljna analiza ovakvih sahrana može nam omogućiti bolji uvid u svakodnevni život ljudi u prošlosti”, rekla je dr Đukić.

“Kada se govori o značaju sa bioantropološkog aspekta, ove sahrane nam mogu otkriti eventualne razloge zbog kojih je došlo do smrti majke i deteta. Takođe, mogu nam otkriti kakvog je bila zdravlja trudnica, mogu nam otkriti u kom mesecu trudnoće je došlo do njene smrti itd.”

Ovo ima nemerljiv značaj kada se proučava natalitet, odnosno mortalitet u prošlosti.

“Sa arheološkog aspekta mogli bismo na primer da otkrijemo da li je trudnica sahranjena na isti način kao i drugi na istraženoj nekropoli.”

Ukoliko nije bila sahranjena kao i drugi na istoj nekropoli i na isti način, može biti da je bila odbačena od strane zajednice iz različith razloga.

Nakon detaljne analize, autori zaključuju da su “zdravstveni uslovi i težak fizički rad mogli da doprinesu određenim problemima tokom trudnoće. Međutim, na osnovu starosti fetusa (oko 9 meseci u materici), njegovog položaja i lokacije u karlici, može se sa sigurnošću tvrditi da je ovaj porođaj imao fatalan ishod i za bebu i za majku.”