U 70. broju časopisa Старинар LXX, objavljena je naučna studija S. Petković i saradnika na temu  „RANOSREDNJOVEKOVNA SAHRANA ŽENE I LISICE NA NEKROPOLI SLOG U RAVNI (TIMACUM MINUS) U ISTOČNOJ SRBIJI”. Do otkrića ove zanimljive i jedinstvene pogrebne prakse došlo se 2014. godine. Sahranjivanje sa lisicom može da se protumači na dva načina-da životinja ima kultno – ritualno – magijsko značenje ili da je lisica bila kućni ljubimac pokojnika.

Na istočnoj padini brda Slog u Ravni, nekih 400 m zapadno od rimskog utvrđenja Timacum Minus, istraživana je višeslojna nekropola od 1994. do 1996. i od 2013. do 2015. Postoje dva glavna horizonta nekropole – kasnorimski (4-5.vek) i ranosrednjovekovne (8-9.vek).

• Sahrana čoveka i mačke pre oko 9.500 godina na Kipru
• Ko je misteriozna žena sahranjena u grobu iz 6. veka u Ulpijani?
• Neuobičajene sahrane Sarmata na teritoriji Srbije
• Žrtvovanje pasa u Viminacijumu?

Tokom arheoloških iskopavanja 2014. godine, u starijem ranosrednjovekovnom horizontu nekropole otkriven je zanimljiv grob G159 žene i lisice. Čime se izdvaja od ostalih grobova na nekropoli, ali i šire.

Postavljanje životinja u grobove ljudi uobičajena je praksa širom sveta, a poznata je  još iz praistorije. Međutim, češće su domaće životinje uključene u pogrebne rituale. Naravno da ovo nije usamljeni slučaj, analogije se mogu naći u bliskoistočnim praistorijskim kulturama. U Evropi i Aziji tokom perioda istorije, sahrane ljudi i lisica su praktično nepoznate.

Postoji bliska analogija takvog pogrebnog rituala kod nas na nekropoli ranoavarskog perioda (Prvi kaganat) u Bečeju. U poremećenom grobu (grob 16) odrasle žene (?). Otkriven je ceo skelet lisice sa ostalim nalazima iz 6-7. veka. Dok je sahrana na lokalitetu Slog u Ravni obavljena u 8-9. veku.

Grob 159 žene i lisice

Žena je sahranjena u jednostavnoj, ovalnoj grobnoj jami, u ležećem položaju sa rukama ispruženim duž tela. Grob je bio orijentisan zapad-istok. Čitav skelet je slabo očuvan, a lobanja je bila fragmentovana.

Najzanimljiviji detalj ove sahrane bilo je otkriće skeleta kanina zapadno od glave pokojnice, položenog u savijenom ležećem položaju, tako da je glava životinje bila naslonjena na levu stranu glave žene. Ispod skeleta životinje, otkriven je mali, maslinastozeleni emajlirani keramički bokal (oinohoe). Ovaj bokal je datiran od poslednje trećine 4. do kraja 6. veka i verovatno je bio sekundarno korišćen.

Pokojnica je sahranjen sa nakitom. Imala je sedam bronzanih minđuša i jednu malu minđušu sa omčicama od dve livene ovalne perle. Pronađene su minđuše oko lobanje pokojnice, verovatno su bile pričvršćene za traku ili kapu. Sahranjena žena imala je ogrlicu od staklenih perli različitih oblika i boja. Takođe, na prstu desne ruke imala je bronzani prsten sa ovalnom pločastom glavom na kojoj je urezan motiv orla.

Antropološka analiza skeleta

Antropološka analiza je pokazala da su u grobu otkriveni delimično očuvani skeletni ostaci odrasle ženske osobe starosti 40–45 godina. Visina tela ove osobe bila je 160 ± 4 cm. Analize su pokazale da je patila od osteoartritisa i da je bila fizički aktivna tokom života, na šta dodatno ukazuju izraziti pripoji mišića na kostima. Takođe, svi zubi na donjoj vilici su ispali zbog bolesti, što je manje verovatno jer to nije slučaj sa zubima u gornjoj vilici, ili su namerno povađeni (mutilacija?).

Arheozoološka analiza lisice

Skelet životinje otkriven u grobu 159 pripada lisici na osnovu morfoloških karakteristika. Arheozoološka analiza je pokazala da je reč o odrasloj lisici, verovatno mužjaku, starosti između 2-4 godine. Lisica je bila položena na levu stranu sa glavom orijentisanom ka severu i, s obzirom na njen položaj u odnosu na pokojnika, može se pretpostaviti da je namerno stavljena u grob.

Autori ovog rada su zaključili da je žena sahranjena u grobu G159 bila istaknutog društvenog statusa u ranosrednjovekovnom naselju u Ravni, da je bila sahranjena sa odraslim mužjakom lisice sa kojim je verovatno imala neku posebnu vrstu veze i da se ova sahrana možda može povezati sa šamanizomom.