Neočekivano otkriće dvokolice u tumulu kod Staničenja osvetljava pogrebne prakse tračke aristokratije u doba Rimskog carstva.

Tokom zaštitnih arheoloških istraživanja 2013. godine na trasi auto-puta E-80, na lokalitetu Mađilika kod Staničenja (između Bele Palanke i Pirota), otkriven je izuzetno redak i reprezentativan nalaz – rimska dvokolica sa dva konja.

Do otkrića kola došlo se prilikom rada građevinske mašine. Dvokolica su pronađena u izbačenoj zemlji, a ne in situ. Zaštitna istraživanja su sprovedena pod nadzorom Arheološkog instituta u Beogradu, u okviru priprema za izgradnju auto-puta Niš–Dimitrovgrad.

Sahrana dvokolica ispod tumula

Dvokolica je bila položena u tumulu, bez ostataka pokojnika, što ukazuje na njen votivni karakter. Uz nju su pronađeni ostaci dva konja, a od same kočije sačuvana su 41 gvozdena funkcionalna i dekorativna elementa, uključujući oplate točkova i ukrase od mesinga sa biljnim i geometrijskim motivima, izrađene tehnikom tauširanja. Ovi simboli su povezani sa kultom boga Dionisa, koji je u ovom kontekstu poštovan kao htonski i rudarski bog, zaštitnik podzemlja i mrtvih.

Dvokolica tipa cisium, lagana i brza s predimenzioniranim točkovima, datuje se u kraj 1. i početak 2. veka nove ere. Reč je o prvom nalazu ove vrste na teritoriji Srbije, a analogije se pronalaze u bogatim tračkim sahranama sa prostora današnje Bugarske.

Nalaz je posebno značajan jer osvetljava pogrebne običaje romanizovanog tračkog stanovništva, koje je, uprkos integraciji u rimski sistem, zadržalo delove autohtone sepulkralne tradicije. Sahranjivanje pod humkom i polaganje kočije sa konjima ukazuje na osobu visokog društvenog statusa, verovatno lokalnog poglavara s dobrim vezama u rimskoj administraciji.

Nakon arheoloških istraživanja, rimska dvokolica je konzervirana i rekonstruisana u Narodnom muzeju u Beogradu. Napravljena je i maketa koja prikazuje njen izvorni izgled, omogućavajući uvid u luksuz i simboliku koja je pratila smrt među elitom ovog kraja u ranorimskom periodu.

---

Izvori: Rad i NMS