Škola arheologije ponovo na Kastelu u Banjaluci
Na arheološkom lokalitetu Kastel u Banjaluci, od 27. do 31. oktobra 2025. godine, biće realizovan projekat „Škola arheologije – Kastel 2025“.
Ovaj projekat zajednički organizuju Muzej Republike Srpske i Društvo arheologa Republike Srpske, u saradnji sa Filozofskim fakultetom Univerziteta u Sarajevu i Filozofskim fakultetom Univerziteta u Istočnom Sarajevu. Projekat je sufinansiran od strane Ministarstva prosvjete i kulture Republike Srpske i JU Službenog glasnika Republike Srpske.
Tokom ovogodišnje škole arheologije planiran je nastavak arheoloških istraživanja na lokaciji Dvorište II, kao i stručna predavanja iz oblasti arheologije i zaštite kulturnih dobara, koja će biti održana u Muzeju Republike Srpske.
„Škola arheologije“ ima za cilj da studentima Odsjeka za istoriju sa oba univerziteta pruži praktično iskustvo u arheološkom radu, ali i da kroz javna predavanja približi arheologiju široj zajednici – zaposlenima u institucijama kulture i svima zainteresovanima za nasleđe. Nastavak radova u Dvorištu II doprinosi većoj vidljivosti arheološkog lokaliteta i unapređenju turističkog potencijala kompleksa Kastel.
Koordinator manifestacije je doc. dr Ivana Pandžić, arheolog i muzejski savetnik u Muzeju Republike Srpske.
O lokalitetu Kastel
Tvrđava Kastel nalazi se u samom srcu Banjaluke, na malom uzvišenju uz levu obalu reke Vrbas, na mestu gde se u nju uliva reka Crkvena. Kompleks je poligonalnog oblika, a zauzima površinu od oko 26.600 m² unutar zidina i dodatnih 21.000 m² izvan njih. Fortifikaciju čini devet bastiona, četiri kule i tri ulazne kapije, a nekada ju je okruživao rov širine 20-30 metara, danas zatrpan.
Arheološka istraživanja svedoče da je prostor Kastela stalno bio naseljen od praistorije, počev od gornjeg paleolita (gravetijen), preko neolita i eneolita (kulture Baden i Vučedol), pa sve do pozne bronzanog i gvozdenog doba.
U rimsko doba ovde se nalazilo naselje Castra, koje je obuhvatalo vojni logor (castrum), civilno naselje (canabae) i putničku stanicu (mansio), u okviru teritorije provincije Gornje Panonije, koju je nastanjivalo pleme Oserijata. Pored praistorijskih i rimskih nalaza, posebno su značajni ostaci slovenskog naseljavanja iz perioda 9-12. veka.
Tvrđava Kastel u današnjem obliku formirana je u 16. veku, a današnje gabarite dobija tokom rekonstrukcije u prvoj polovini 18. veka. Istraživanja sprovedena od 1971. do 1988. godine, kao i nova arheološka iskopavanja i geofizička snimanja od 2019. nadalje, potvrdila su da je Kastel višeslojni arheološki lokalitet od izuzetnog značaja koji obuhvata slojeve od praistorije do osmanskog perioda.
