Tokom arheoloških iskopavanja nekropola u Viminacijumu pronađeni su olovni kovčezi. Ova praksa sahranjivanja u Rimskom carstvu nije bila uobičajena, već je, uglavnom, bila rezervisana za stanovnike sa Bliskog istoka.

U Viminacijumu je zabeleženo sahranjivanje u olovnim kovčezima u period od 2. do 4. veka.

Olovo se uveliko koristilo tokom antičkog perioda za različite potrebe, prvenstveno zbog jeftine proizvodnje. Najviše se koristilo za vodovodne cevi, tegove, za izradu konstruktivnih elemenata u građevinarstvu. Takođe, upotrebljavao se za izradu kultnih predmeta, ikona, figurica, okvira ogledala i slično. Više o olovu, njegovoj primeni i štetnom uticaju na zdravlje ljudi, pročitajte ovde: Stari Rimljani su koristili olovo za sve i svašta, što je bilo opasno po zdravlje ljudi

Olovo u pogrebnoj praksi

Zbog svog svojstva, olovo je korišćeno i u pogrebnoj praksi Rimskog carstva.

„Sahranjivanja u olovnim kovčezima sporadično su zabeležena širom carstva, od Britanije, Galije i Nemačke pa sve do Sirije i Palestine, od 2. do 5. i 6. veka. Dosadašnja istraživanja su pokazala da to nije bila uobičajena praksa sahranjivanja u Rimskom carstvu“, pišu autori u Starinaru.

Autori se u radu bave analizom novootkrivenih 12 olovnih sarkofaga u Viminacijumu i antropološkom analizom ljudskih skeleta.

Kako autori dalje ističu, najveći broj olovnih kovčega potiče iz Male Azije. Budući da u Maloj Aziji nije bilo rudnika iz koji bih se moglo vaditi olovo, ono se uvozilo sa drugih područja poput Balkana i Britanije ili Galije.

Na području Gornje Mezije pronađeni su olovni sarkofazi, i to u mestima koji su bili važni administrativni centri. Pored Viminaciujuma su to Singidunum, Nais, naselja u blizini rudnika Komaj, Municipijum DD i Ulpijana.

Sahranjivanje u olovnim kovčezima

Istraživanja su pokazala da se u olovnim kovčezima nalaze skeletni ostaci pokojnika, ali to nije pravilo. Pronađeni su i kremirani ostaci pokojnika.

U Viminacijumu je ukupno pronađeno dvanaest olovnih kovčega. U devet olovnih kovčega su pronađeni ljudski skeletni ostaci ili barem njihovi delovi. Kovčezi su polagani direktno u raku ili u grob ozidan od horizontalno ili vertikalnih opeka.

Antropološka analiza je pokazala da su deca bila sahranjena u 6 olovnih kovčega i odrasle osobe u tri olovna kovčega, dok u ostala tri nije bilo pokojnika.

Sa pokojnicima su bili i grobni prilozi, od kojih se izdvajaju nakit od zlata, srebrna lamela, posude od stakla i keramike, ukoscnice od kosti, predmet od slonovače, novac od bronze.

Dekoracija na olovnim kovčezima

Ovi kovčezi mogu biti i ukrašeni i neukrašeni. „Smatra se da je svaka radionica imala svoje autentične šablone od kojih su majstori, a verovatno ponekad i sami kupci, birali određene modele. Obično su bile ukrašene raznim reljefnim predstavama rađenim u jednodelnom kalupu ili ređe apliciranim trakama i reljefnim prikazima. Motivi su bili raznovrsni, od linearno-geometrijskih do raskošnih figuralnih predstava. često u arhitektonskom okruženju ili u kombinaciji sa linearnim geometrijskim motivima. U izuzetno retkim slučajevima sadržale su natpis koji se uglavnom odnosi na ime pokojnika“, piše u radu.

Za razliku od kamenih sarkofaga, ovi kovčezi su bili skriveni od očiju javnosti. Razlozi za to su skrnavljenja i pljačke, pa su često bili zakopani. Uprkos tome, velike većina je bila opljačkana.

Na to ukazuju i viminacijumski olovni kovčezi, od kojih samo tri nisu bila opljačkana. U sedam su pronađeni različiti i vredni grobni prilozi.

Ko se sahranjivao u olovnim sarkofazima u Viminacijumu?

Praksa sahranjivanja u olovnim kovčezima vezuje se za stanovništvo sa Istoka. Oni su tokom antičkog perioda praktikovali inhumaciju kao jedini oblik sahranjivanja.

Ljudi (trgovci, zanatlije, rudari) iz Male Azije su tokom 2. i 3. veka živeli u Viminacijumu i u drugim velikim urbanim centrima i rudarskim oblastima širom carstva. Oni su nakon završenog posla ostajali tu da žive i da se sahranjuju i verovatno su širili svoju pogrebnu praksu. Rimljani su vremenom prihvatili ovaj običaj.

Budući da su brojni predmeti od olova pronađeni u Viminacijumu to ukazuju da se, verovatno, tu nalazila radionica za proizvodnju olovnih predmeta.