Nova genetska istraživanja pokazuju da su Feničani širili svoju kulturu širom Mediterana prvenstveno kroz kulturnu razmenu i asimilaciju, a ne masovnim migracijama, kako se ranije verovalo.

Vekovima se širenje feničansko-punske civilizacije preko Mediterana pripisivalo masovnim migracijama. Međutim, nedavno objavljena genetska studija otkriva da je njen uspeh uglavnom bio posledica dinamičkog procesa kulturnog prenosa i asimilacije, a ne velikih kretanja stanovništva.

Nova slika o širenju Feničana

Studija, koju je sproveo međunarodni tim istraživača u okviru Istraživačkog centra Maks Plank-Harvard za arheologiju drevnog Mediterana, analizirala je ljudske ostatke sa 14 feničanskih i punskih arheoloških nalazišta rasprostranjenih širom Levanta, Severne Afrike, Pirinejskog poluostrva i mediteranskih ostrva Sardinija, Sicilije i Ibice.

• Drevna DNK otkriva misteriozno poreklo Huna
• Evropljani su imali tamniju boju kože do pre 3.000 godina
• Drevna DNK otkriva kako su Kelti nasleđivali političku moć

Rezultati, zasnovani na drevnoj DNK analizi, nude revolucionarni uvid u to kako se ova kultura širila i kakva su bila društva koja su je usvojila.

Uspon feničanske civilizacije i uloga Kartagine

Feničanska civilizacija se pojavila u gradovima-državama Levanta tokom bronzanog doba. Značajna je po inovacijama kao što je prvo pismo, iz kojeg su izvedeni mnogi današnji sistemi pisanja. Do ranog prvog milenijuma pre nove ere, njegovi gradovi su uspostavili ogromnu pomorsku trgovačku mrežu koja je dosezala čak do Iberije, šireći svoju kulturu, religiju i jezik širom centralnog i zapadnog Mediterana.

Do 6. veka pre nove ere, Kartagina, feničanska priobalna kolonija na teritoriji današnjeg Tunisa, dominirala je ovim regionom. Ove kulturno feničanske zajednice povezane sa Kartaginom ili pod njenom vlašću, Rimljani su nazivali „punskim“. Njihovo nasleđe je nadaleko poznato, posebno po ratovima protiv Rima, uključujući Hanibalov epski put preko Alpa.

Genetski tragovi otkrivaju novu priču

Međutim, nova genetska studija otkriva da, uprkos zajedničkoj kulturi i jeziku, punski narod nije pretežno vodio poreklo od levantskih Feničana. „Našli smo iznenađujuće mali genetski doprinos levantinskih Feničana punskoj populaciji zapadnog i centralnog Mediterana“, objašnjava Harald Ringbauer, stariji autor studije i vođa grupe na Institutu Maks Plank za evolucionu antropologiju.

“Umesto demografske ekspanzije, fenička kultura se širila kroz proces kulturnog prenošenja i asimilacije. Ovo menja našu perspektivu o tome kako se feničanska kultura širila – ne kroz masovne migracije, već kroz dinamičnu razmenu”, dodaje Ringbauer.

Kosmopolitsko i raznoliko društvo

Genetička sudija pokazuje da su punske populacije imale veoma heterogen genetski profil, sa značajnim poreklom iz Severne Afrike, Sicilije i Egejskog mora. „U punskom svetu, primećujemo izuzetnu genetsku raznolikost“, primećuje Dejvid Rajh, profesor genetike i ljudske evolucione biologije na Univerzitetu Harvard i koautor studije.

Na svim analiziranim lokacijama, pojedinci su pokazali veliku varijabilnost u svom poreklu. Najveći genetski izvor dolazi iz populacija sličnih onima na Siciliji i Egejskom moru, dok su mnoge druge imale značajnu komponentu severnoafričkog porekla.

Jedno od otkrića koje najviše otkriva bilo je otkriće dva bliska rođaka (verovatno drugog rođaka) sahranjenih na udaljenim lokacijama. Jedan je bio sahranjen na punskoj lokaciji u Severnoj Africi, a drugi na Siciliji. Ovaj podatak potkrepljuje ideju da su mediteranska društva bila duboko međusobno povezana, sa stalnim kretanjem ljudi na velikim udaljenostima.

„Ovi rezultati naglašavaju kosmopolitsku prirodu punskog sveta“, kaže Ilan Gronau, profesor računarstva na Univerzitetu Rajhman u Hercliji, Izrael, i koautor studije. Ljudi različitog porekla živeli su zajedno, trgovali, mešali se i formirali porodice.

Mediteran kao mreža razmene

Istraživanje ne samo da redefiniše feničansko-punsku ekspanziju, već nudi i nove uvide u dinamiku stanovništva Mediterana u prvom milenijumu pre nove ere. Genetski podaci sugerišu da su trgovina, mešoviti brakovi i mešanje stanovništva bili ključni faktori u formiranju ovih društava.

Nalazište punske nekropole Puig des Molins na Ibici, jedno od lokaliteta analiziranih u studiji, je primer ove raznolikosti. Tamo sekvencionirani ljudski ostaci potvrđuju da je ostrvo bilo ključna tačka u ovoj multikulturalnoj mreži.