Grob ratnice ili ne? Sahrana žene sa oružjem iz 10. veka
Arheolozi su zabeležili prvi poznati slučaj sahrane žene sa oružjem iz 10. veka u Karpatskom basenu.
Sahrane žena sa oružjem su tema od naučnog interesa i šire javnosti. Međutim, one ostaju retka pojava u arheološkim zapisima. Takođe, sahrane sa oružjem, bez obzira na biološki pol pokojnika, često se tumače kao ratnički grobovi. Ali, da li je to uvek tako?
Zbog toga tumačenje ovakvih sahrana zahteva interdisciplinardni pristup i sveobuhvatnu procenu dostupnih dokaza, posebno u pogledu pola i potencijalnog načina života pokojnika.
„S druge strane, ratnici, definisani kao pojedinci koji se bave određenim fizičkim aktivnostima, mogu patiti ili razviti određene mišićno-skeletne promene koje se mogu analizirati bioantropološkim metodama. Traumatske povrede, nastale oštrim ili tupim predmetima, obično povezuju sa ratovanjem i ratnicima kao učesnicima u međuljudskim sukobima i nasilju“, pišu autori u radu Plos ONE.
Sahrane žena i muškaraca sa oružjem
Zabeleženo je sahranjivanje žena sa oružjem iz različitih vremenskih perioda i regiona Karpatskog basena, kao što su sarmatski period (oko 1–5. vek) i gepidski period (oko druga polovina 5. veka–567. g.), langobardskog perioda (oko 510–568. g.) avarskog perioda (oko 567.g.–9.veka) Karpatskog basena. Ali nisu se zvali ratničkim sahranama.
Takođe, ženske sahrane sa oružjem u određenim populacijama, regionima i vremenskim periodima ostaju oskudne. Na primer, ranije nije zabeležen nijedan takav slučaj iz 10. veka iz Karpatskog basena. Ovaj period u Mađarskoj je poznat kao period mađarskog osvajanja.
Mađari, ili Mađari, poreklom iz stepskog regiona, stigli su u Donje Podunavlje 830-ih godina nove ere i doselili se u Karpatski basen krajem 9. i početkom 10. veka. Brzo su se uspostavili na novim teritorijama i integrisali lokalno stanovništvo kao što su Avari i Sloveni.
Tokom 9–10. veka mađarski jahači i strelci billi su sahranjeni sa oružje. Depoziti oružja u ovim grobnicama se sastoje od hladnog oružja kao što su sekire, koplja, sablje, mačevi, kao i oprema za streličarstvo, posebno strele (očuvani vrhovi strela), kompozitni lukovi (npr. očuvane ploče od rogova), tobolci i futrole za luk (očuvani gvozdeni delovi).
Sahrana žene sa oružjem iz 10. veka
Nova studija fokusira se na interdisciplinarno istraživanja groba br. 63 sa groblja Šaretudvari-Hizofold iz 10. veka. Ova sahrana i mnoge druge pronađene su tokom zaštitinih iskopavanja od 1983-1985. godine. Kroz arheološke, antropološke i arheogenetske analize autori rada želeli su da utvrde da li ovaj slučaj predstavlja prvu poznatu sahranu žene sa oružjem iz 10. veka u Karpatskom basenu.
Uprkos lošoj očuvanosti kostiju, utvrđeno je da skeletni ostaci pripadaju starijoj ženskoj osobi. Zanimljivo je to da je sahranjena na boku u blago zgrčenom položaju.
Na njenim skeletnim ostacima uočene su patološke promene (osteoporoza?) i izraženi pripoji mišića koji su rezultat redovne fizičke aktivnosti tokom njenog života. Na rukama i ramenima uočene su zalečene povrede pre smrti. Lokacije na kostima gde su uočene traume mogu biti posledica pada raširenih ruku ili na rame. One su česte kod starijih osoba koje pate od osteoporoze (gubitak koštane mase).
U njenom grobu pronađeni su gvozdeni vrh strele, tri dugmeta, niz perli u blizini leve ključne kosti, uključujući perle od fajansa sa plavim umetcima u obliku oka, perle od žutog i belog poludragog kamena i segmentne staklene perle u raznim bojama. Kao i fragmentovani gvozdeni delovi tobolca, srebrni prsten za kosu, ploča od rogova sa ispupčenim stranama i šiljastim krajevima koja se nalazila u blizini kuka i leve ruke. Izgleda kao da je „pokojnica držala luk“, pa je zato i bila sahranjena na boku.
Da li je ovo grob ratnice?
Na osnovu svega iznesenog, autore i dalje muči jedno od najintrigantnijih pitanja: „da li se slučaj može smatrati sahranom ratnika“?.
Nažalost, na trenutnom istraživačkom nivou, ovo mora ostati otvorena debata. Prvo, termin „ratnica“ uključuje specifične aspekte na društvenom i pravnom nivou za koje su za identifikaciju potrebni i izvori. Naime, nema dostupnih pisanih podataka o ženama ratnicama među Mađarima u 10. veku.
Takođe, ostaje nejasno da li su predmeti pohranjeni sa pokojnicom pripadali njoj ili je to poklon zajednice.
„Štaviše, u nomadskim plemenima istočnih stepa, slično ranim Mađarima, bilo je uobičajeno da žene nauče kako da se brane i da zaštite stoku, kada muževi nisu tu. Iako je ovo verovatno rezultiralo praktikovanjem sličnih svakodnevnih aktivnosti sa muškarcima, one se nisu nužno smatrale posvećenim ratnicama“, zaključili su u radu.
