Najnovija istraživanja pokazala su da bi praistorijski otisci ruku u pećini Maltravieso u Španiji mogli biti delo neandertalaca.

Međunarodni tim istraživača potvrdio je da su čuveni otisci ruku u pećini Maltravieso, u španskoj pokrajini Ekstremadura, među najstarijim poznatim slikama na svetu. Ali i njih nisu napravili Homo sapiensi, već neandertalci. Ovo otkriće čini Maltravieso jednim od ključnih mesta za razumevanje porekla umetnosti i njenih najranijih oblika. Studija je objavljena u Journal of Archaeological Science: Reports.

Otisci šaka u pećinama delo neandertalaca

Pećina Maltravieso, otkrivena 1951. godine tokom eksploatacije kamenoloma u gradu Kaseres, poznata je po više od 60 otisaka ruku i drugim gravurama. Nova istraživanja omogućila su preciznije datovanje ovih slika. Uzorci ugljenika uzeti su iz dve glavne zone: Dvorane slika (Hall of Paintings) i Galerije zmije (Snake Gallery). Analize su pokazale da datumi variraju od holocena do srednjeg paleolita, pri čemu su najmanje starosti dosegle i do 66.700 godina.

• Pronađeni su prvi otisci stopala neandertalaca u Portugalu
• Praistorijski ljudi koristili oker kao zaštitu od sunca
• Neandertalci stvarali umetnost pre više od 57.000 godina

Najpoznatiji motiv u pećini upravo su negativni otisci ruku, nastali tako što je pigment duvan oko ruke prislonjene uz zid, ostavljajući njen obris. Korišćeni su pre svega oksidi gvožđa poput hematita, ponekad pomešani s drugim mineralima. Zanimljivo je da mnogim otiscima šaka nedostaju prsti, što nije rezultat povrede, već namernog savijanja prstiju radi postizanja određenog oblika. Istraživači pretpostavljaju da je reč o simboličkoj ili ritualnoj praksi, a ne o nasumičnoj umetničkoj odluci. Povezano: Oslikanim šakama na zidovima pećina nedostaju prsti. Zašto je to tako?

Neandertalci i umetnost

Profesor Pol Petit sa Univerziteta Durham, jedan od autora pomenutog istraživanja, u članku za The Conversation („Were Neanderthals capable of making art?“) ističe da datovanje sedimenata koji su zapečatili ulaz u Maltravieso pokazuje da je pećina bila potpuno zatvorena najkasnije pre 54.000 godina, verovatno i ranije. To znači da su slike nastale pre dolaska modernog čoveka u taj deo Evrope i da su u pećini pronađeni isključivo neandertalski alati. „Ovo otkriće dodaje još jedan oblik umetnosti u repertoar neandertalaca“, piše Petit.

On podseća da je sposobnost za umetnost dugo smatrana isključivim obeležjem naše vrste. Još početkom 20. veka arheolozi su sumnjali da su čak i ljudi iz gornjeg paleolita (pre 45.000-12.000 godina) mogli posedovati umetnički izraz. Kasnija otkrića po evropskim pećinama razbila su te sumnje. Ipak pitanje o kreativnosti neandertalaca ostalo je otvoreno.

Danas, ističe Petit, dokazi iz tri španske pećine: La Pasiega (Kantabrija), Maltravieso (Ekstremadura) i Ardales (Malaga), potvrđuju da su neandertalci stvarali linijske znakove, geometrijske oblike i otiske ruku pomoću pigmenata. U francuskoj pećini La Roche-Cotard, ostavili su tragove prstiju u mekoj podlozi i druge apstraktne linije.

Za razliku od Homo sapiensa, neandertalci nisu prikazivali životinje ili ljudske figure, ali njihovi simbolični i apstraktni motivi svedoče o visokom nivou kognitivne složenosti i simboličkog mišljenja. „Ovi nalazi nesumnjivo pokazuju da su neandertalci bili sposobni za apstraktno mišljenje i simboličko izražavanje“, zaključuje prof. Petit, „čime se ruši zastareli stereotip o njima kao o ‘primitivnim pećinskim ljudima’.“