U selu Stapari i u neposrednoj blizini neolitskog lokaliteta nalazi se arheološki park na otvorenom – StaPark. Arheološki park StaPark je namenjen posetiocima svih uzrasta i dočarava nekadašnji život praistorijskog čoveka od pre 7.000 godina.

U sklopu prekograničnog projekta „Novi život neolitskog nasleđa u prepoznatim prirodnim podučjima od velikog značaja NeoLIFE“, koji su rezalizovali grad Užice i Tuzla nastao je i neolitski arheološki muzej ili park na otvorenom – StaPark.

Autenitična rekonstrukcija neolitskog naselja iz vinčanske kulture nalazi se u selu Stapari, na oko 5 km od Užica. Do StaParka najbolje je doći iz Užica od gradske plaže turističkim vozićem koji saobraća petkom, subotom i nedeljom od 10.30 do 17 časova. Takođe, tu se nalazi info pult Turističke organizacije Užice gde se kupuju karte za vozić i za ulaz u arheološki park. Naravno, ko voli da pešači može da prošeta ili biciklom da dođe do rekonstruisanog naselja.

Vožnja turističkim vozićem traje oko 30 minuta. Vožnja nije nimalo naporna, nećete ni osetiti da se vozite. Štaviše uživaćete u čarima Kanjona reke Đetinje. Prolazi se kroz više od 10 tunela na asfaltiranom putu gde je nekada išao Ćiro.

Arheološki park je replika neoliskog naselja u blizini

Zašto je ovaj arheološki park autentičan? Pored toga što se nalazi u prirodnom ambijentu, izgrađen je od prirodnog materijala za period neolita, nalazi se i u neposrednoj blizini arheološkog lokaliteta Gradina, na kome je pronađeno naselje neolitskog čoveka iz vinčanske kulture. Na osnovu arheoloških istraživanja Staparske gradine i dobijenih podataka nastao je ovaj muzej na otvorenom.

Stručnjaci su se trudili da najbolje i što vernije predstave život praistorijskog čoveka od pre 7.000 godina na površini od 1500 kvadratnih metara. Na ovom lokalitetu izgrađene su četiri nadzemne kuće od pletera, jedna zemunica i jedna polu-zemunica. Čitavo naselje je izgrađeno u skladu sa načinom života neolitskog čoveka. Kada budete došli sačekaće vas vodič-arheolog koji će vas sprovesti kroz naselje.

Inače arheološki park predstalja jedno malo ograđeno neolitsko naselje u kome je živelo nekoliko porodica. U svakoj kući nalaze se silikonske lutke u prirodnoj veličini. Svaka replika neolitskog čoveka prikazana je kako obavlja određene poslove. U njih spadaju poslovi koje su praistorijski ljudi morali da obavalju svakodnevno kako bi se bi obezbedili neohodne stvari. Ponekad bi kroz igru podučavali svoju decu kako da izrađuju posude ili kako da prave figurine.

Videćete kako neolitski muškarac ili žena izrađuje glinene posude i figurine, izrađuje alate i oružja od kamena ili kosti životinja, proizvode odeću, pripremaju hranu, podučavaju decu i slično.

Za mnogo više, moraćete da sami posetiti StaPark.

StaPark je jedan od nekoliko ovakvih naselja u Srbiji i odličan primer kako se čuva i predstavlja arheološko kulturno nasleđe, kako stručnoj tako i široj javnosti.

Arheološko nalazište Gradina u Staparima

Što se tiče arheološkog nalazišta Gradina, to je jedno od retkih neolitskih naselja na teško pristupačnim gradinskim uzvišenjima. Uglavnom su neolitska naselja ravničarskog tipa pored reka. Međutim, neolitsko naselje u Staparima nalazio se na 666 metara nadmorske visine. Neolitski čovek se za ovako nešto opredelio iz razloga što vreme mirnog života polako počinje da nestaje zbog različitih dešavanja na jugoistoku Evrope i celom Balkanu.

Neolitsko naselje u Staparima nalazi se neposredno iznad tunela i stare železničke pruge uskog koloseka, koja je Užice povezivala sa Sarajevom. Taj u osnovi dosta strm breg, poznat kao Velika gradina, na svojoj severozapadnoj strani gradi manji plato odakle se postepeno spušta prema svojoj
jugoistočnoj strani. Obimna arheološka istraživanja sprovedena su između 1956. i 1958. godine.

Arheološka istraživanja pokazala su da je reč o naselju, ali i lokalitetu sa tri horizonta naseljavanja. Debljina kulturnog sloja iznosi 3,5 m i datuje se od poslednjih faza vinčanske kulture pa do bronzanog doba. Istraživanjima su otkriveni masivni ostaci nadzemnih objekata i dobro očuvani delovi tri kuće. U najdubljem i najstarijem sloju pronađene su i zemunice.

Kako je to inače slučaj sa vinčanskim lokalitetima, pronađeni su ostaci velikog broja koštanih šila, obrađeni jelenski rogovi verovatno služili kao poljoprivredni alati, tegovi za tkanje, kremene alatka i kamene sekire, ali i bogati keramički materijal. Najređe su figurine, što je i slučaj sa drugim gradinskim naseljima u ovim krajevima. To se pripisuje, odnosno dovodi u vezu sa opadanjem zemljoradnje za čiji su kult su na izvestan način bili vezani.

---

Ukoliko vam se svidelo ovo što ste sada pročitali možete da učestvujte u nagradnoj igri do 02.07.2024. godine i osvojite dve karte za turistički vozić koji polazi sa gradske plaže u Užicu i dve ulaznice za StaPark. Njih možete iskoristiti do kraja jula 2024. godine. Za pravila igre pogledajte i zapratite naš profil na Instagramu.