U Risnu je na lokalitetu Forum, odnosno Carine IX, završena dvadeset prva kampanja sistematskih arheoloških istraživanja. Istraživanja su deo internacionalnog naučnoistraživačkog projekta „Risinium – prestonica kraljice Teute“.

Arheološka istraživanja u Risnu su obavljena u organizaciji JU Centra za konzervaciju i arheologiju Crne Gore i Univerziteta u Varšavi.

Ovogodišnja kampanja realizovana je na lokalitetu Forum ukupne površine oko 75 m², u staroj sondi koja je iskopavana 60-ih i 80-ih godina 20. veka.

Pronađeni rimski ostaci

“Navedena sonda je proširena, tako da je otvoreno ukupno šest sondi. U njima je pronađeno pet zidova, od jednog helenističkog, preko tri rimska do modernog. Najbitniji nalaz predstavljaju ostaci stilobata (zajedničko podnožje za više stubova) iz rimskog perioda, koji je nosio kolonadu reprezentativnog objekta. Na njemu se jasno uočavaju žljebovi u kojima su se nalazile baze stubova, od kojih je tokom ranijih istraživanja pronađeno više njih, sada smeštenih na Rimskim mozaicima u Risnu”, rekao je dr Dejan Gazivoda za portal DAN.

“Za snimanje lokaliteta koristi se sistem i merna tehnika RTK GPS, projekcija UTM 34N. Od pokretnih nalaza pronađeni su većinom fragmenti keramike, među kojima veći broj fragmenata amfora sa poklopcima, fragmenti luksuznih posuda i nekoliko novčića.”

Istakao je i da je lokalitet na kraju radova ograđen, a pokretni nalazi upućeni na dalju stručnu obradu.

Gazivoda je naglasio da poslednjih dvadeset godina nepokretni i pokretni nalazi ukazuju na veoma veliki značaj antičkog Risna. Među kojima su dve ilirske palate, različiti delovi grada, hipokaust iz rimskog perioda, ostava novca od preko 4.500 novčića iz vremena kralja Balajosa (3.vek pre nove ere) i ostali fenomenalni nalazi. Ovaj vladar je bio misteriozna figura koja se ne pominje ni u jednom poznatom drevnom izvoru piše na UOW.

• Poljski arheolozi otkrili su 2.000 godina star drevni grad  Basanija u Albaniji
• Arheološka istraživanja ranovizantijskog utvrđenja Gradina na Jelici u 2022. godini
• Završena arheološka istraživanja Gradine u Mravićima

“Lokaliteti Carine i Gradina dokazuju da je Rizon bio najveća urbana ilirska naseobina, a jedno vreme prestonica, pa čak i jedini polis u Crnoj Gori”, rekao je arheolog.

Istraživanje finansira Univerzitet u Varšavi u potpunosti, i to već drugu godinu zaredom.

O antičkom Risnu

Risan je u antičko doba bio poznat kao Rhizon i Rhisnium. Nalazi se u Boki Kotorskoj i najstarije je ilirsko naselje na ovom području. Bio je pod jakim helenističkim uticajem od kraja 4. veka pre nove ere. Od ranog 1. veka postaje deo rimskog carstva.

Iako se grad pominje u nekoliko antičkih izvora, ne zna se tačno kada su Iliri osnovali Rizon.

Saradnja crnogorskih i poljskih arheologa od 2001. godine donela je brojna saznanja. Otkriveni su različiti slojevi razaranja, verovatno posledica ratovanja. Grad je bio spaljen i izgubio je značaj skoro jedan vek. Pod rimskom vlašću u 1. i 2. veku, grad je ponovo procvetao.

U Risnu postoji i rimska vila sa mozaicima iz 2. veka, koja je otkrivena 30-ih godina 20. veka. Rimski mozaici zauzimaju površinu od 790 m². Oni su deo villa urbana, vile gradskog tipa. Takođe, ističe se Gradina, na 200 m iznad Risna, koja je služila u različite svrhe od antike pa do danas.