Arheolozi su pronašli dokaze o nehrišćanskim obredima tokom 12. i 13. veka u srpskom delu Podunavlja.

U naseobinskim slojevima u tri vizantijska pogranična utvrđenja u srpskom delu Podunavlja arheološki su posvedočeni obredni prinosi ptica, klinova, noževa i u jednom slučaji mali stakleni amorfni predmeti. Ostaci ptica pronađeni su u keramičkim loncima koji su bili okrenuti naopako u jamama.

Rad, objavljen u časopisu Etnoantropološki problemi, se bavi proučavanjem prakse prinošenja različitih životinjskih žrtava pre početka gradnje objekta, koja je konstatovana ne samo u srpskom delu Podunavlja, već i na većem broju nalazišta širom Evrope iz 12. i 13. veka.

Magijska moć rituala dodatno je pojačana drugim prinosima, poput gvozdenih noževa i eksera, dok su jednom prilikom otkriveni i mali stakleni amorfni predmeti.

Jame su se nalazile ispod podnica kuća, u blizini bedema i sa njegove unutrašnje strane.

Istorijska dešavanja u vezi sa nehrišćanskim obredima?

Kako autori ističu, sprovedeni rituali, po svemu sudeći, predstavljaju odgovor srednjovekovnog stanovništva na izazove koje su sa sobom nosili krizni trenuci. U tom periodu evropsko stanovništvo bilo je uveliko hristijanizovano „i okretanje ka nehrišćanskim običajima u teškim trenucima predstavlja simbiozu narodnih verovanja i zvanične religije“.

Početkom 11. veka okončan je višedecenijski sukob između Vizantije i Bugara posle čega su
severne granice romejskog carstva nakon nekoliko vekova ponovo bile uspostavljene na desnoj obali Dunava. Posle toga dolazi do obnove kasnoantičkih utvrđenja u sprskom delu Podunavlja.

„Istovremeno, dogodile su se i bitne promene u crkvenoj organizaciji, budući da je vizantijski imperator Vasilije II (976–1025) u poslednjim godinama svoje vladavine formirao Ohridsku arhiepiskopiju sa 33 episkopije, koja je bila potčinjena lično caru. Novouspostavljena crkvena organizacija obuhvatala je prostor na kome su živeli pokršteni Sloveni, čija se evangelizacija do tog trenutka odvijala već nekoliko vekova. U cilju lakšeg i boljeg učvršćivanja vlasti za arhiepiskopa i episkope postavljani su njihovi sunarodnici, dok je sama služba vršena na slovenskom jeziku“, napisali su autori u radu.

Nehrišćanski obredi su i dalje praktikovani

Autori dalje navode da je tako koncipirana Ohridska arhiepiskopija funkcionisala naredna dva veka u neizmenjenom obliku, sve do pada Konstantinopolja u ruke krstaša. Tokom ovog perioda na prostoru centralnog i istočnog Balkana došlo je do konačne evangelizacije nehrišćanskih naroda.

Na osnovu pogrebne prakse arheolozi uočavaju hrišćanske obrede sahranjivanja. Dok su ranije bili prisutni paganski obredi sahranjivanja, koji su, uglavnom, bili napušteni.

• JEDINSTVENO OTKRIĆE U VIMINACIJUMU: arheolozi pronašli neobičan predmet tintinabulum “čuvarkuća” u obliku krilatog falusa
• Arheolozi su otkrili 2.300 godina stari keramički lonac na Agori u Atini koji sadrži kletvu za 55 ljudi

“Tokom arheoloških iskopavanja sprovedenih poslednjih nekoliko godina, na prostoru centralnog Balkana, je konstatovano nekoliko primera sprovođenja nestandardnih obreda, koji u sebi sadrže elemente poštovanja nehrišćanskih verovanja. Istorijski izvori i arheološka svedočanstva ukazuju da se uprkos  intenzivnoj evangelizaciji i zabrani praktikovanja „paganskih“ rituala i obreda, deo hrišćanske populacije u srpskom delu Podunavlja pridržavao nehrišćanskih obreda i tokom funkcionisanja Ohridske arhiepiskopije”, navode autori u radu.

Arheološki dokazi nehrišćanskih obreda

U radu su se autori osvrnuli na specifične pojave koje su zabeležene unutar naseobinskih slojeva, koji se datuju u 12/13. vek. Ta praksa, gde su keramičke posude okrenute naopako sa ptičijim kostima, uočena je u tri pogranična utvrđenja na desnoj obali Dunava (Morava, Braničevo, Egeta).

Pored ptičijih skeleta unutar posude, pronađeni su pored posuda gvozdeni klinovi, manji noževi od istog materijala i u jednom slučaju stakleni amorfni predmeti manjih dimenzija.

U dva slučaja u keramičkim posudama bili su ostaci domaće kokoške. Za jedan slučaj nije bilo moguće obaviti arheoozoološku analizu jer su se ptičije kosti zagubile. Na Egeti je zabeležen i gvozdeni nož poboden u zemlji.

Zašto su praktikovani nehrišćanski obredi u srednjem veku?

Uprkos tome što je ovo stanovništvo bilo izloženo procesu evangelizacije, oni nisu uvek i strogo poštovali hrišćanske norme ponašanja. U 12. veku zabeleženi su intenzivni sukobi Vizantije i Mađarske.

„U želji da obezbedi sigurnost, mira i spasenja u vreme krize, hrišćanska zajednica je posegnula ne samo za Božjom intervencijom, već i za pomoći drugih „većih sila““, piše u radu.

Ovi nehrišćanski obredi praktikovani su prilikom podizanja građevina i zabeležni su širom Evrope tokom 12. i 13. veka. Ovaj ritual je duboko ukorenjen u narodna verovanja različitih naroda jako dugo.

„Naime, budući da u srpskom delu Podunavlja u pomenutom periodu ne dolazi do naseljavanja novih nehrišćanskih grupacija koje bi donele svoja paganska verovanja, običaje i rituale, lokalno stanovništvo moglo je da posegne samo za praksom koja im je odranije bila poznata“, zaključuju autori.