Arheolozi su otkrili gospodarski kompleks za proizvodnju maslinovog ulja iz 5. veka.

Arheološki muzej u Splitu i Odsjek za arheologiju Filozofskog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu već sedmu godinu sprovode sistematska arheološka istraživanja na lokalitetu istočno od Episkopalnog centra u antičkoj Saloni. Projekat, koji je započeo 2018. godine s tek dvoje istraživača, danas je prerastao u međunarodnu istraživačku platformu s više od 35 učesnika – studenata, stručnjaka i volontera, navodi se u objavi Muzeja.

Istraživanjima rukovodi izv. prof. dr. sc. Dino Demicheli (Filozofski fakultet u Zagrebu), dok je zamenik rukovodioca Ema Višić-Ljubić, muzejska savetnica Arheološkog muzeja u Splitu.

Od zagonetne apside do velikog gospodarskog centra

Prva faza istraživanja bila je usmerena na kružnu apsidalnu građevinu, za koju se u početku pretpostavljalo da pripada crkvenom kompleksu. Međutim, njena severna orijentacija odstupala je od uobičajenih liturgijskih pravila, što je otvorilo pitanje njene prave namene.

„Koliko god smo istraživali, nismo uspeli sa sigurnošću da utvrdimo funkciju te građevine. Moguće je da je ostala nedovršena i ona za sada ostaje svojevrsna misterija“, objašnjava Demicheli.

Istraživanja ispod delimično očuvanog poda apside otkrila su i skeletne ostatke dve osobe, što predstavlja izuzetak od rimskih zakona koji su striktno zabranjivali sahranjivanje unutar gradskih zidina. Preliminarno datovanje ukazuje na kraj 4. ili 5. veka, period političkih i vojnih nestabilnosti.

„Moguće je da je reč o vanrednim okolnostima – opsadi ili krizi, koje su onemogućile regularnu sahranu izvan grada. Trenutno su u toku antropološke analize kostiju u Zagrebu, a njihovi rezultati se uskoro očekuju“, navodi Demicheli.

Najveći salonitanski kompleks za proizvodnju maslinovog ulja

Ključni pomak u istraživanju usledio je zapadno od apside, prema tzv. Petrovoj ulici, gde su otkriveni ostaci do sada najvećeg poznatog kompleksa za proizvodnju, preradu i skladištenje maslinovog ulja u Saloni.

Otkrivene su prostorije sa kamenim dnom, instalacije za gnječanje maslina (torkulari), kanali u podovima za odvod tečnosti, kao i debeli slojevi vodootpornog maltera, karakteristični za objekte u kojima se radilo s tečnostima.

• Arheološko otkriće u Bugarskoj: 7.000 godina stari dokazi o vinarstvu
• Pronađen kompleks za preradu zlata iz doba faraona
• Pirinčano pivo staro 10.000 godina pronađeno u Kini

„Ovakav kompleks, sa više prostorija namenjenih istoj proizvodnoj delatnosti, do sada nije zabeležen u Saloni. Nalaz predstavlja značajan iskorak u razumevanju organizacije proizvodnje maslinovog ulja i njegove ekonomske uloge u gradu“, ističe Demicheli.

Analiza infrastrukture pokazuje da je kompleks bio povezan s glavnim salonitanskim vodovodom, što dodatno potvrđuje visok stepen tehničke organizacije. Pretpostavlja se da je upravljanje kompleksom bilo u rukama Crkve, čiji se centar nalazio u neposrednoj blizini.

„Maslinovo ulje bilo je ključno ne samo za ishranu, već i za osvetljenje bazilika. Ulje slabijeg kvaliteta koristilo se kao gorivo za uljanice, dok se kvalitetnije verovatno prodavalo ili koristilo u liturgijske i prehrambene svrhe“, objašnjava Demicheli.

Rimljani su reciklirali

Nalazi iz Salone ne svedoče samo o razvijenoj privredi, već i o odnosu Rimljana prema resursima.

„Rimljani su bili izuzetno racionalni u korišćenju materijala, gotovo ništa se nije bacalo. To je lekcija koja je danas možda aktuelnija nego ikada“, zaključuje Demicheli.

Iako se Salona istražuje više od dva veka, tek je mali deo grada arheološki obrađen. Nova otkrića pokazuju da ovaj antički grad i dalje skriva ključne odgovore o ekonomiji, svakodnevnom životu i organizaciji prostora u kasnoj antici.