Arheolozi su u radničkom naselju drevnog grada Amarne otkrili neobičan artefakt, koštanu zviždaljku staru 3.300 godina. Prema pretpostavkama istraživača zviždaljku je koristila tadašnja „policija“ za čuvanje reda među radnicima kraljevskih grobnica.

Ovu zviždaljku, prvu takve vrste u Egiptu, otkrili su arheolozi je u radničkom naselju drevnog grada Ahetatena (danas Amarna), koji je osnovao faraon Ehnaton iz 18. dinastije oko 1347. godine pre nove ere.

Studiju potpisuju Mišel Lengli, Ana Stivens i Kristofer Stimson u okviru projekta Amarna, sprovedenog pri Makdonald institutu za arheološka istraživanja Univerziteta u Kembridžu. Rezultati su objavljeni u International Journal of Osteoarchaeology.

U radničkom selu pronađena zviždaljka

Artefakt je pronađen još 2008. godine u maloj kamenoj zgradi na periferiji tzv. Kamenog sela, odnosno naselja u kojem su živeli i radili kamenoresci zaduženi za izradu kraljevskih grobnica. Zgrada se nalazila pored struktura koje su služile kao kontrolni punktovi ili mesta boravka stražara. Zviždaljka je ujedno bila i jedini pronađeni predmet na toj lokaciji, što istraživači smatraju značajnim.

Na prvi pogled, perforirana falanga krave nije ličila na poznate predmete od kostiju (poput ukrasa, figurica ili igračaka). Međutim, detaljna analiza digitalnom mikroskopijom, makrofotografijom i eksperimentalnim testovima otkrila je njenu pravu funkciju. Replika napravljena od savremene kravlje kosti proizvela je glasan, visok ton kada se duva kroz otvor, potvrđujući da je u pitanju bila zviždaljka.

Zviždaljka je služila kao signalizacija i društvena kontrola

Istraživači smatraju da je instrument verovatno korišćen u praktične svrhe, pre svega za signalizaciju i kontrolu kretanja radnika u blizini kraljevskog groblja. Amarna je u to vreme bila strogo kontrolisan grad, a radnička naselja okružena su putnim krugovima i čuvarskim punktovima. U tom kontekstu, zviždaljka se može posmatrati kao alat „drevne policije“, korišćen za upozoravanje ili privlačenje pažnje.

Archaeologists identified the first bone whistle ever found in dynastic Egypt. The whistle was likely used to communicate between guard posts protecting the royal tombs from looters. This humble artifact reveals aspects of daily life in ancient Egypt beyond the famous pyramids pic.twitter.com/ftPsLHq5gT

— Sandee Oster (@OsterSande16178) September 26, 2025

Za razliku od muzičkih instrumenata, koji su često prikazivani u grobnicama i pronađeni u arheološkim kontekstima, zviždaljke do sada nisu bile poznate iz staroegipatskog repertoara. Lengli ističe da su svakodnevni, jednostavni predmeti retko prikazivani u umetnosti i ikonografiji, jer su grobnice i hramovi beležili stilizovane i idealizovane aspekte života elite.

Značaj „običnih“ predmeta u arheologiji

Nalaz ove zviždaljke naglašava koliko su važni lokaliteti poput Amarne, jer ne otkrivaju samo svet faraona, već i živote običnih ljudi. Jednostavni koštani alati, iako manje spektakularni od zlatnih maski ili monumentalnih hramova, nude dragocene uvide u svakodnevnicu, radne zadatke i mehanizme društvene kontrole u starom Egiptu.

• Drevni lovci-sakupljači pravili muziku uz pomoć ljudskih kostiju
• Ljudi iz kamenog doba stvarali su muziku za ples pomoću losovih zuba

Lengli i saradnici planiraju dalje proučavanje koštanih artefakata iz ranijih iskopavanja u Amarni, uključujući i šiljate alate, sa ciljem da se bolje razume način na koji su Egipćani koristili kost, slonovaču i školjke u izradi praktičnih predmeta.

Kako sama Lengli naglašava, mnogi predmeti u muzejskim kolekcijama tek čekaju da budu prepoznati i pravilno interpretirani. “Mala koštana zviždaljka iz Amarne možda je tek prvi zvučni trag jednog svakodnevnog sveta drevnog Egipta koji nam je do sada izmicao iz vidokruga”, kaže ona.