Veruje se da se mitski grad Troja nalazi na brdu Hisarlik u provinciji Čanakale u zapadnoj Turskoj. To je danas jedno od najpoznatijih arheoloških nalazišta na svetu. Troja je čuveni drevni grad u kome se odigrao legendarni Trojanski rat, opisan u Homerovim epskim pesmama u Ilijadi i Odiseji.

Hisarlik, za koji se smatra da je nekadašnja Troja, je zapravo višeslojno arheološko nalazište. Na njemu postoje milenijumski tragovi života.

Opis mitskog grada od strane Homera i Vergilija inspirisao je generacije naučnika, istraživača i umetnika.

Arheološka istraživanja koje je sproveo Hajnrih Šliman u 19. veku, pomogla su u uspostavljanju arheologije kao naučne discipline, iako je način njegovih iskopavanja bio neverovatno štetan za arheologiju. Čak i danas arheolozi pokušavaju da poprave štetu koju je on napravio u želji da locira Troju. Njegove destruktivne metode iskopavanja uništile su arheološke slojeve i otežale posao arheolozima.

Više od jedne Troje, ali samo je jedna prava

Poslednjih 150 godina se arheološki istražuje na Hisarliku, a više od 50 arheoloških kampanja je sprovedeno. To je dovelo i do toga da se otkrije, ne jedna, već 9 “Troja“.

Arheološka istraživanja su pokazala da je reč o slojevitom lokalitetu, na kome se nalaze ostaci života drevnih ljudi izgrađeni na ruševinama onog prethodnog. Arheološki slojevi su podeljeni od Troja I do Troja IX. Najstariji tragovi naseljavanja datuju se 3.000. godina pre nove ere do 500 godine nove ere, odnosno od ranog bronzanog doba do kasnorimskog period.

This is a reconstruction of how Troy might have looked at the height of its power in the 12 century BC. pic.twitter.com/wVx1GAfzP9

— Xavi Ruiz (@xruiztru) June 11, 2020

Danas arheolozi smatraju da je Troja VI najverovatniji kandidat za Homerovu Troju. Ovaj grad se datuje od oko 1700. do 1250. godine pre nove ere. Tokom ovog perioda, stanovnici Troje su cvetali. Grad je bio okružen krugom monumentalnih odbrambenih zidina dostojnih homerskih opisa kao „dobro ozidanih” i „čvrsto građenih”.

Novija arheološka iskopavanja su takođe pokazala da naselje nije bilo ograničeno na citadelu na vrhu brda, već se širilo i duž nizinskih ravnica. Neke procene navode da se grad u to vreme prostirao na površini od oko 50 hektara i da je u njemu živelo 7.000 ljudi.

Trojanski rat se zaista ovde dogodio?

Takođe, ima arheoloških dokaza razornih događaja u ovom periodu. Možda su to opipljivi dokazi za Trojanski rat? Trojanski rat, ukoliko se odigrao, to je onda bilo pred kraj bronzanog doba ili u 13. veku pre nove ere.  

Inače, prema legendi Trojanski rat je izbio zato što je trojanski princ Paris oteo spartansku kraljicu Helenu, koja je bila Menelajeva žena. Pored toga što je Menelaj bio veliki kralj, njegov brat Agamemnon je već bio kralj Mikene i najmoćniji vladar u Grčkoj koji je okupio ogromnu vojsku kako bi povratio Helenu iz Troje. Agamemnon je predvodio grčke snage u „Ilijadi“. Prema mitu, nakon dugih 10 godina on osvaja Troju na prevaru, uz pomoć Trojanskog konja.

Čega sve ima na Hisarliku

Decenijska istraživanja Hisarlika otkrila su mnoge karakteristike iz svih perioda naseljavanja citadele i Donjeg grada. To uključuje 23 dela odbrambenih bedema oko citadele, jedanaest kapija, popločanu kamenu rampu i donje delove pet odbrambenih bastiona. Ti arheološki ostaci datiraju najvećim delom iz Troje II i VI. Međutim, deo najranijeg zida (Troja I) je opstao blizu južne kapije prve odbrane.

• Nova otkrića u Teneji koju su izgradili zarobljenici iz Trojanskog rata

U poslednje dve decenije postalo je jasno da je južno od humke postojao Donji grad u svim praistorijskim periodima i da se prostirao na oko 30 ha u kasnom bronzanom dobu.

Nekoliko spomenika, uključujući hram Atine i nedavno iskopano svetilište, deo je grčkog i rimskog grada Iliona, na mestu Troje. Rimsku urbanu organizaciju reflektuju dve velike javne zgrade na ivici agore (centralna pijaca ili trg), odeion (koncertna sala) i obližnji bouleuterion (zgrada veća).

“Prijamovo blago“ je znatno starije

Hajnrih Šliman je u Troji otkrio „Prijamovo blago“, nazvano po mitskom kralju Troje. Pronašao je izuzetnu zbirku, zlatnih, srebrnih i bronzanih artefakata. Broj pronađenih predmeta iznosi oko 10.000. Pored nakita, otkriveno je i oružje, metalne posude i slično.

Treasures of Troy – Sophia Schliemann wearing the "Jewels of Helen" excavated by her husband, Heinrich Schliemann, in Hisarlik, Turkey. (photograph taken ca. 1874). pic.twitter.com/RtspyTsifs

— Ghost of Hellas (@ghostofhellas) April 17, 2023

Međutim, blago ne potiče iz perioda kada je se događao Trojanski rat, već je 1000 godina starije. Odnosno, pronađeni artefakti su datovani u 2400. godinu pre nove ere. Nedavno su sprovedene hemijske analize na pronađenom nakitu, kako bi naučnici rešili misteriju porekla zlata.

Danas je „Prijamovo blago“ raštrkano u više muzeja, u Berlinu, Istanbulu, Moskvi…