U Zemaljskom muzeju čuva se vladarski tron ili kamena stolica bosanske kraljice Jelene Grube.

Kamena stolica ili vladarski tron kraljice Jelene Grube danas se nalazi u Zemaljskom muzeju u Sarajevu i veruje se da je njoj pripadala.

Kamena stolica pronađena je u Bukovici i prenesena je u Zemaljski muzej 1956. godine. Sada je deo stalne postavke „Bosna i Hercegovina u srednjem vijeku“. Ovaj spomenik je proglašen nasiconalnim spomenik Bosne i Hercegovine 2019. godine.

• Zlatni prsten kneginje Milice u privatnom vlasništvu
• Arheolozi su otkrili kameni nadgrobni spomenik iz 14. veka od izuzetnog značaja

Selo Bukovica nalazi se na oko 4 km od ruševina srednjovekovnog grada Bokševce, odnosno Bukovca. Bukovica i okolina spadali su u takozvanu  „Kraljevu zemlju“, zbog čega i ta okolnost ide u prilog pretpostavci o pripisivanju kamene stolice kraljevskoj porodici.

Vladarski tron slučajno je otkriven

Stolicu su pronašli dvojica meštana 1953. godine za koju su verovali i koja je imala funkciju nadgrobnika. Svakako, to nije bila njena izvorna lokacija.

Naime, na stolici je uklesan natpis ćirilicom. Na prednjoj strani je prikazano stilizovano stablo (drvo života). Na levoj bočnoj strani prikazana je figura žene sa krunom na glavi. Za nju se smatra da prikazuje kraljicu Jelenu.

Dok je na desnoj strani je predstavljena figura muškarca, koji drži mač. Iznad njega se nalazi grb, koji se sastoji od scrolikog štita i šlema iznad njega. Mač je simbol vlasti i verovatno se radi o kraljevskom sucu ili dostojanstveniku.

Što se tiče prevoda natpisa, na spomeniku piše: Si (j)e grob Pavlovića Ivana.

Kraljica Jelena Gruba

Jelena Gruba je nakon smrti svoga muža 1395. godine, kralja Stefana (Stejepana) Dabiše, preuzela presto.

Nakon smrti Dabiše otvorila se mogućnost da ugarski kralj Žigmund dobije nasleđe i krunu. Bosanski velikaši nisu mogli oko toga da se dogovore, pa je moćna vlastela donela neobičnu odluku da se za kraljicu izabere udovica kralja Dabiše, Jelena (Gruba).

Budući da je Jelena već bila udata za Dabišu, njeno proglašenje kraljice je samo legalizovalo njenu postojeću ulogu. Ona je mogla da produži vladavinu u njegovo ime.

„Titulu kraljice Bosne, Žigmund je Jeleni priznao i nakon promene na prestolu, Bosna je nastavila da bude verna ugarskom vladaru“, piše u radu istoričarke Aleksandre Fostikov.

• Misterija sarkofaga iz Slavkovice: da li je tu despot Đurađ Branković sahranjen sa suprugom i sinom?
• Dvorine ne prestaju da fasciniraju otkrićima – pronađena nadgrobna ploča sa natpisom!

O Jeleni Grubi nema detaljnih podataka pre braka sa Stefanom (Stjepanom) Dabišom. U sačuvanim izvorima, Jelena se prvi put pominje tokom vladavine supruga 1392. godine u dobrovačkim aktima, kao gospođa kraljica ili kraljica Bosne, eius consorti. Pored svog supruga učestvovala je u politici i potpisivala dokumenta.

Na osnovu postojećih izvor imala je najmanje 40 godina, budući da je u braku sa Dabišom bila oko 25 godina. Rodila mu je ćerku i imala je unuku.

Njihova veza sa Kotromanićima je morala da postoji jer kako bi Dabiša drugačije došao na vlast. Moguće da je bio brat Tvrtku I.

Nakon razdora kraljevstva na presto dolazi Ostoja 1398. godine, a zvanično se kruniše 1399. godine. Jeleni se gubi svaki trag, moguće je da se povukla u manastir i da je tu ostala do kraja života.

---