Misterija sarkofaga iz Slavkovice: da li je tu despot Đurađ Branković sahranjen sa suprugom i sinom?

Misterija sarkofaga iz Slavkovice: da li je tu despot Đurađ Branković sahranjen sa suprugom i sinom?
Crkva Vavedenja Presvete Bogorodice u Slavkovici kod Ljiga (privatna arhiva)

Još od sedamdesetih godina 20. veka, kada su, tokom arheoloških iskopavanja lokaliteta Manastirine u Slavkovici kod Ljiga, otkriveni masivni sarkofazi u naknadno prizidanoj kapeli na zapadnoj strani srednjovekovne crkve, istraživači tragaju za odgovorom ko je ispod njih sahranjen. Prva pretpostavka je bila da se tu radi o sahranama porodice despota Đurđa Brankovića.

Naime, u periodu od 1972-1978. godine ekipa Zavoda za zaštitu spomenika kulture Kragujevac na čelu sa arheologom Dimitrijem Madasom, vršila je arheološka iskopavanja crkve Vavedenja Presvete Bogorodice u Slavkovici kod Ljiga. Otkrivena crkva ima dve građevinske faze.

Crkva tokom iskopavanja (privatna arhiva)

Osnova prvobitne crkve je u obliku nepravilnog četvorougaonika sa velikom potkovičastom apsidom na istočnoj strani. Sama crkva je iz kraja 13. ili početka 14. veka kada ovaj prostor prvi put dobija svoj sakralni karakter. U drugoj fazi, na zapadnoj strani crkve prizidana je četvorougaona kapela što je uslovilo sužavanjem i pomeranjem prvobitnih vrata na zapadnoj strani.

Misterija sahrana u sarkofazima

Veliko iznenađenje koje je preokrenulo tok iskopavanja u Slavkovici bilo je otkriće dva masivna sarkofaga unutar kapele. Ispod sarkofaga su počivali nepoznati muškarac i žena.

Kod ženskog skeleta pronađena je kameja od oniksa sa likom Svetog Nikole. Ona se nalazi u metalnom kalupu sa čije zadnje strane se nalazi prikaz raspeća. Kameja je rad istočnih vizantijskih radionica i datuje se u 10. i 11. vek. S obzirom da su crkva i kapela izgrađeni znatno kasnije, vidimo koliki značaj je imala ova relikvija za svog vlasnika.

Kameja sa likom Svetog Nikole (foto: I. Niničić)

Dimitrije Madas datovao je ovu kapelu u sredinu 15. veka. Ovo datovanje potkrepljeno je činjenicom da je kapela zidana znatno skromnijom tehnikom od crkve. Što dalje ukazuje da su radovi izvedeni, kako je Madas pretpostavljao, na brzinu i u nekim vanrednim okolnostima.

Takođe, uz dva masivna sarkofaga, pronađena je i treća grobna konstrukcija u jugozapadnom uglu kapele sastavljena od nekoliko kamenih ploča ispod kojih je počivao muškarac u poodmaklim godinama. Tako je došlo do prve pretpostavke, ko bio mogao biti sahranjen u kapeli manastira Vavedenje.

Madas verovao da je porodica Branković sahranjena u Slavkovici

Pozivajući se na rezultate antropoloških i forenzičkih analiza, Madas je pretpostavio da ispod sarkofaga počivanju despot Lazar Branković, njegova majka Irina Branković – u narodu poznata kao prokleta Jerina. Dok ispod treće konstrukcije mu počiva otac, despot Đurađ Branković (vladao od 1427. do 1456. godine).

Svoju tvrdnju potkrepio je i podatkom Mavra Orbina da je despot Đurađ umro u selu Kriva Reka kod Rudnika, koja se nalazi u neposrednoj blizini Slavkovice. Budući da tamo nema materijalnih svedočanstava srednjovekovnog perioda, ostaje mogućnost da su zemni ostaci pohranjeni u crkvi u Slavkovici.

Masivni sarkofazi u crkvi u Slavkovici i ljudski skeletni ostaci ispod njih (foto: privatna arhiva)

Takođe, poznato je iz istorijskih izvora da je Irina umrla na Rudniku što je Madasu dodatno poslužilo kao potvrda njegove tvrdnje. Ova teorija prihvaćena je od strane lokalne zajednice i šire javnosti kao tačna i neosporna dugi niz godina.

Šta kažu nove teorije?

Međutim, u novije vreme, pojavila se jedna druga pretpostavka. U svojoj knjizi “Oltar Svetog Georgija pri reci Ljigu”, Vlada Gošnjić, čitajući turske deftere, najpre onaj za 1528. godinu, uočava da je knez “Vučihna, sin Velimirov” stolovao u Slavkovici. Ovaj knez bio je jedan od četiri sina spahije Velimira čiji se spahiluk prostirao južno i jugoistočno od Valjeva ka Ljigu, Mionici i Lajkovcu. Velimiroviće nalazimo kao obnovitelje manastira Ribnice u Paštriću kod Mionice i manastira Bogovađa kod Lajkovca. Ova porodica spominje se u istorijskim izvorima u 16. i 17. veku, a nakon toga im se gubi trag.

Iako je teza da u prizidanoj kapeli manastira Vavedenje u Slavkovici počivaju članovi spahijske porodice Velimirović i da je samim tim i datovanje kapele opredeljeno u period s kraja 15. i 16. vek, pitanje ko zapravo počiva na ovom mestu, i dalje ostaje otvoreno.


Fejsbuk stranica Udruženja Čelnik

Instagram stranica Udruženja Čelnik

Registrujte se na Sve o arheologiji

Prijavite se na našu mejl listu i budite prvi koji će dobiti vesti iz sveta arheologije

Ne šaljemo spamove! Pročitajte naša pravila korišćenja za više informacija.

Podelite sadržaj na:

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Translate »