Jonin sarkofag – svedok ranog hrišćanstva na teritoriji današnjeg Beograda
Čuveni Jonin sarkofag je ranohrišćanski spomenik i jedan od dokaza ranog hrišćanstva na teritoriji rimskog Singidunuma.
Jonin sarkofag je među najranijim spomenicima sa hrišćanskom simbolikom na teritoriji rimskog Singidunuma, današnjeg Beograda.
Jonin sarkofag pronađen je na Dorćolu, na uglu Kapetan Mišine i Jovanove ulice, prilikom kopanja temelja za kuću Marka Markovića 1885. godine. Sarkofag potiče sa severoistočne, rimske, gradske nekropole Singidunuma, koja se nalazila na dunavskoj padini.
Smatra se da je Jonin sarkofag nastao sredinom, odnosno u drugoj polovini 4. veka.
Jonin sarkofag je izrađen na drugom mestu
Izrađen je od travertina (krečnjaka) i pravougaonog je oblika. Njegov masivni poklopac podseća na kosi krov sa akroterijama na četiri ugla i jednim na sredini prednje i zadnje strane poklopca. Dimenzije sarkofaga iznose 218 x 98 x 74 cm.
„Pripada grupi sarkofaga koji se vezuju za produkciju kamenoloma u Budakalasu (Budakalász) i radionica iz Akvinkuma (Aquincum), a koji su potom, kao poluzavršeni proizvodi, dopremani u gradske centre na podunavskom limesu, sve do Viminacijuma“, navode autori u Zborniku Narodnog muzeja.
- Arheolozi otkrili jednu od najstarijih crkava na svetu
- Vredan artefakt – tanjir iz Podgorice iz 4. veka danas se nalazi u ruskom muzeju Ermitažu
- Najstarija hrišćanska crkva na svetu nalazi se u Dura Europosu u Siriji
Budući da su sarkofazi dopremani, ostaje otvoreno pitanje gde je nastala njihova ranohrišćanska dekoracija.
Iako je sačuvan veliki broj sarkofaga u Singidunumu, većina je napravljena od kamena iz tašmajdanskog kamenoloma, koji je imao značaj u regionu. „Da je upravo u tim važnim radionicama Singidunuma nastala i dekoracija Joninog sarkofaga može da pokazuje činjenica da ona nije završena, kao i njene stilske vrednosti“, naveli su autori rada.
Takođe, Jonin sarkofag razlikuje se od ostalih iz tog perioda po hrišćanskim simbolima i tematici uklesanoj na njemu.
Reljefna scena na Joninom sarkofagu
Ono što ovaj ranohrišćanski sarkofag čini jedinstvenim u regionu Mezije jeste njegova reljefna kompozicija sa figuralnim scenama na prednjoj strani.
Na polju koje se obično koristi za natpis nalaze se uklesane scene iz starozavetne priče o proroku Joni i Hrista Spasitelja kao Dobrog pastira.
U reljefu se jasno razaznaje brod i Jona čije telo 3 ili 4 mornara bacaju pravo u razjapljena usta kita. Glavni jarboli formiraju krst. Odmah pored vidi se isti kit koji Jonu pljuje i on pruža ruke prema Hristu spasitelju. Izostavljena je scena Joninog odmora ispod tikve. Umesto toga vidi se razgranato drvo sa tikvama i neuobičajene predstave Erosa koji jaše delfina i tri ptice na razgranatoj biljci i oko nje, simbol života u raju. Jonino spasenje i iskupljenje predstavljeno je scenom Dobrog pastira sa jagnjetom.
Sa bočnih strana reljefnih scena nalazi se dekoracija noričke-panonske volute.
Među najčešće reprodukovanim scenama u umetnosti u kasnoj antici u ranom hrišćanstvu jesu starozavetne scene Jone. Naravno, one se javljaju i na drugim predmetima, do 5. veka. Priča o Joni javlja se i na slikama u katakombama, na predmetima od slonovače, na mozaicima, figurama i slično. Najstariji poznati prikaz scene koja ilustruje priču o Joni potiče iz Kalikstove katakombe u Rimu iz 3. veka.
Danas se Jonin sarkofag čuva se u Velikom barutnom magacinu, lapidarijumu, u Donjem gradu Beogradske tvrđave, a deo je zbirke Narodnog muzeja u Beogradu.
EVIDENCE OF EARLY CHRISTIANITY ON THE DANUBE LIMES, FROM SINGIDUNUM TO AQUAE
