Jonin sarkofag – svedok ranog hrišćanstva na teritoriji današnjeg Beograda

Jonin sarkofag – svedok ranog hrišćanstva na teritoriji današnjeg Beograda
Jonin sarkofag (foto: Narodni muzej Srbije)

Čuveni Jonin sarkofag je vredan istorijski spomenik i jedan od dokaza ranog hrišćanstva na teritoriji rimskog Singidunuma.

Jonin sarkofag je među najranijim spomenicima sa hrišćanskom simbolikom na teritoriji rimskog Singidunuma, današnjeg Beograda.

Jonin sarkofag pronađen je na Dorćolu, na uglu Kapetan Mišine i Jovanove ulice, prilikom kopanja temelja za kuću Marka Markovića 1885. godine. Sarkofag potiče sa severoistočne, rimske, gradske nekropole Singidunuma, koja se nalazila na dunavskoj padini.

Smatra se da je Jonin sarkofag nastao sredinom, odnosno u drugoj polovini 4. veka.

Jonin sarkofag je izrađen na drugom mestu

Izrađen je od travertina (krečnjaka) i pravougaonog je oblika. Njegov masivni poklopac podseća na kosi krov sa akroterijama na četiri ugla i jednim na sredini prednje i zadnje strane poklopca. Dimenzije sarkofaga iznose 218 x 98 x 74 cm.

Pripada grupi sarkofaga koji se vezuju za produkciju kamenoloma u Budakalasu (Budakalász) i radionica iz Akvinkuma (Aquincum), a koji su potom, kao poluzavršeni proizvodi, dopremani u gradske centre na podunavskom limesu, sve do Viminacijuma“, navode autori u Zborniku Narodnog muzeja.

Budući da su sarkofazi dopremani, ostaje otvoreno pitanje gde je nastala njihova ranohrišćanska dekoracija.

Iako je sačuvan veliki broj sarkofaga u Singidunumu, većina je napravljena od kamena iz tašmajdanskog kamenoloma, koji je imao značaj u regionu. „Da je upravo u tim važnim radionicama Singidunuma nastala i dekoracija Joninog sarkofaga može da pokazuje činjenica da ona nije završena, kao i njene stilske vrednosti“, naveli su autori rada.

Takođe, Jonin sarkofag razlikuje se od ostalih iz tog perioda po hrišćanskim simbolima i tematici uklesanoj na njemu.

Reljefna scena na Joninom sarkofagu

Ono što ovaj ranohrišćanski sarkofag čini jedinstvenim u regionu Mezije jeste njegova reljefna kompozicija sa figuralnim scenama na prednjoj strani.

Na polju koje se obično koristi za natpis nalaze se uklesane scene iz starozavetne priče o proroku Joni i Hrista Spasitelja kao Dobrog pastira.

U reljefu se jasno razaznaje brod i Jona čije telo 3 ili 4 mornara bacaju pravo u razjapljena usta kita. Glavni jarboli formiraju krst. Odmah pored vidi se isti kit koji Jonu pljuje i on pruža ruke prema Hristu spasitelju. Izostavljena je scena Joninog odmora ispod tikve. Umesto toga vidi se razgranato drvo sa tikvama i neuobičajene predstave Erosa koji jaše delfina i tri ptice na razgranatoj biljci i oko nje, simbol života u raju. Jonino spasenje i iskupljenje predstavljeno je scenom Dobrog pastira sa jagnjetom.

Reljefni prikaz starozavetne priče o Joni i Dobrog pastira sa jagnjetom na Joninom sarkofagu (foto: Narodni muzej Srbije, kropovano)

Sa bočnih strana reljefnih scena nalazi se dekoracija noričke-panonske volute.

Među najčešće reprodukovanim scenama u umetnosti u kasnoj antici u ranom hrišćanstvu jesu starozavetne scene Jone. Naravno, one se javljaju i na drugim predmetima, do 5. veka. Priča o Joni javlja se i na slikama u katakombama, na predmetima od slonovače, na mozaicima, figurama i slično. Najstariji poznati prikaz scene koja ilustruje priču o Joni potiče iz Kalikstove katakombe u Rimu iz 3. veka.

Danas se Jonin sarkofag čuva se u Velikom barutnom magacinu, lapidarijumu, u Donjem gradu Beogradske tvrđave, a deo je zbirke Narodnog muzeja u Beogradu.


Izvori: The Jonah sarcophagus from Singidunum: A contribution to the study of Early Christian art in the Balkans

EVIDENCE OF EARLY CHRISTIANITY ON THE DANUBE LIMES, FROM SINGIDUNUM TO AQUAE

Registrujte se na Sve o arheologiji

Prijavite se na našu mejl listu i budite prvi koji će dobiti vesti iz sveta arheologije

Ne šaljemo spamove! Pročitajte naša pravila korišćenja za više informacija.

Podelite sadržaj na:

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Translate »