“Uspavana dama” predstavlja remek-delo kamenog doba i jedinstvena je figurina pronađena isključivo na Malti. Ona prikazuje ženu koja leži na krevetu, što joj je donelo naziv “Uspavana dama”.

Ova figurina prikazuje ženu koja spava. Otkrivena je u kontekstu sahrane unutar hipogeuma Hal Saflieni, podzemne megalitske građevine (hrama) koja je služila za sahranjivanje pokojnika. Procenjuje se da je izrađena pre 5.000 godina.

Oktriće hipogeuma Hal Saflieni

Tokom izgradnje cisterne u Paoli, jugoistoku Malte, 1902. godine, građevinski radnici su otkrili drevne podzemne arhitekture. Ovaj hipogeum, koji datira između 4000. i 2.500. godine pre nove ere, predstavlja jedini poznati praistorijski podzemni hram. Hipogeum Hal Saflieni, kako se danas naziva, ima tri nivoa sa arhitektonskim elementima uklesanim u stenu u imitaciji površinskih hramova.

Ukrašen je spiralnim i poligonalnim zidnim slikama u oker boji, koje su jedine praistorijske zidne slike na Malti. Prostorije i odaje su međusobno povezane stepenicama, nadvratnicima i vratima, iskopane u mekom krečnjaku, a UNESCO je 1980. godine proglasio ovu lokaciju svetskom baštinom. Reč je o jednom od najvećih i najbolje očuvanih neolitskih lokaliteta.

U hipogeumu je bilo sahranjeno puno ljudi

O identitetu ljudi koji su izgradili ovaj kompleks malo se zna, jer su nestali oko 2500. godine pre nove ere. Iza njih su ostali samo skeletni ostaci i megalitske konstrukcije. Fascinantno je da su u hipogeumu pronađeni ostaci više od 7.000 ljudi zajedno sa brojnim predmetima kao što su ukrašene keramičke posude, kamenčići, amuleti, kamene sekire i glinene figurine. Međutim, manje od 20% ljudskih skeletnih ostataka je sačuvano. Primećene su veštački deformisane lobanje i trepanacije.

I have now been inside The Hypogeum of Hal Saflieni in Malta, truly an incredible site. The air is thick with mystery here… I convinced the tour group to hum in the Oracle Room and the resonance was insane, it travelled across the entire site.

Ancient acoustic tech ✅ pic.twitter.com/3psLC7SJW5

— Jay Anderson (@TheProjectUnity) February 3, 2025

Tokom neolita, širom centralnog Mediterana, pokojnici su se sahranjivali u podzemnim grobnicama isklesanim u steni. Ove grobnice su često imale vertikalne šahtove iz kojih su vodile ovalne komore. Tela su sahranjivana zajedno sa ukrašenim keramičkim loncima i drugim grobnim prilozima od prirodnih materijala, često u fetalnom položaju.

Ko je misteriozna “Uspavana dama”?

Najimpresivnija figurina među svim otkrivenim artefaktima prikazuje ženu koja leži na krevetu ili kauču. Ova glinena figurina, nazvana “Uspavana dama“, pronađena je 1905. godine u glavnoj prostoriji drugog nivoa hipogeuma. Potiče iz 3000. godine pre nove ere i malih je dimenzija, oko 12 cm.

• 7.500 godina stara tajna Crvenokose boginje iz praistorije
• Otkriveno poreklo čuvene Venere iz Vilendorfa stare 30.000 godina

Anatomski detalji su prikazani zapanjujuće realističnim stilom. Žena leži na boku, s desnom rukom postavljenom ispod glave, dok druga ruka skriva grudi. Gola je od struka naviše, dok je donji deo tela pokriven suknjom sa tragovima okera, a ukrasi odaju utisak veza. Njeno lice je mirno i opušteno, sa zatvorenim očima i blagim osmehom. Njena frizura je neobična, jer ima dugu kosu, dok joj je teme glave obrijano. Ova karakteristika se razlikuje od ostalih statua tog perioda, koje obično imaju kratku kosu.

Na figurini nedostaju stopala, što ukazuje da bi se verovatno delimično nalazila izvan kreveta. Ipak, ovo je jedina figurina ovog stila koja je gotovo potpuno očuvana, što dodatno naglašava njen značaj, dok su ostale često nalazili bez glava ili drugih delova.

Prilikom izrade i ukrašavanja kreveta, umetnik je posvetio veliku pažnju detaljima, što pruža jasne naznake o tome kako su kreveti ili kauči izgledali tokom neolitskog perioda. Čini se da krevet na kojem leži „Uspavana dama“ tone pod njenom težinom.

Šta predstavlja “Uspavana dama”?

Od trenutka pronalaska, o ovoj figurini su proizašle mnoge hipoteze. Uglavnom se veruje da ona predstavlja boginju majku ili simbol ženske plodnosti, dok neki smatraju da simbolizuje smrt i večnost.

Danas je figurina “Uspavana dama” izložena u Nacionalnom muzeju u Valeti, glavnom gradu Malte. Ova neolitska figurina izuzetno je značajna za razumevanje drevnih kultura i običaja na Malti. Njena detaljna izrada i umetnička vrednost osvetljavaju veštine i kreativnost neolitskih zajednica.

“Uspavana dama” ostaje fascinantan simbol prošlih vremena, pružajući nam uvid u misterije drevnih kultura.