Na Svinjaričkoj čuki kod Lebana, međunarodni tim arheologa otkrio je tragove naseljavanja tokom neolita i bronzanog doba. Među najnovijim otkrićima posebno se izdvajaju jedinstveni privezak od nefrita iz neolita i sahrana iz bronzanog doba sa luksuznim zlatnim nakitom, koji osvetljavaju kulturne i društvene običaje tog vremena.

Do otkrića nalazišta na Svinjaričkoj čuki došlo se 2017. godine, a prva arheološka istraživanja započinju 2018. godine i traju i danas. Njih sprovode arheolozi iz Arheološkog instituta u Beogradu, Narodnog muzeja u Leskovcu i sa austrijskog Arheološkog instituta u Beču.

Nedavno su istraživači objavili rad u časopisu Antiquity u kojem opisuju svoja otkrića iz poslednje kampanje. U uvodnom delu ističu zašto je upravo ta oblast bila naseljena pre oko 8.000 godina i u mlađim periodima.

• Otkrivena 8.000 godina stara kuća na Svinjaričkoj Čuki kod Lebana
• Međunarodni tim arheologa otkrio je 100 NASELJA IZ BRONZANOG DOBA na severu Srbije
• Otkrijte čari prošlosti: rekonstruisana naselja praistorijskih ljudi

„Dolina, pruža idealne uslove za poljoprivredu i pristup raznovrsnim sirovinama. Terenski rad i radiokarbonsko datovanje ukazuju na šest faza okupacija u ranom i srednjem neolitu (oko 6100–5500. g.p.n.e.). Terasa je zatim ponovo zauzeta tokom 4. milenijuma pre nove ere, korišćena je kao groblje u 2. milenijumu pre nove ere i ponovo zauzeta u drugom i prvom milenijumu pre nove ere“, pišu autori u radu.

Neolitske kuće i otkrića

Na Svinjaričkoj čuki otkrivene su 8.000 godina stare neolitske kuće iz starčevačke kulture. Istraživanja na lokalitetu osporavaju predstavu sezonskog života ranih poljoprivrednika. Nađene su čvrsto građene kuće od pletera, kamenih ploča i drvenih stubova. Instalacije platformi, ognjišta, jama i skladišta, kao i obnovljeni podovi kuća ukazuju na dugotrajnu i trajnu upotrebu.

Kuće otkrivaju razne domaće delatnosti, poput proizvodnje tekstila i alata, kao i pripreme hrane sa fiksnim instalacijama za mlevenje. Pronađene su brojne neolitske glinene figurine, tačnije njih 115.

Jedinstveni privezak od nefrita

Posebno se ističe jedan privezak od kamena nefrit, koji je jedinstven u Srbiji, a pronađen je u jednoj kući. Datira se u 5.600 godinu pre nove ere.

„Uglačane i izrezbarene površine verovatno simbolizuju stvorenje nalik žabi koje je žensko u položaju rađanja“, navodi se u tekstu.

Autori ističu da postoje stiliski uporedive figure od drugih materijala sa neolitskih nalazišta u Grčkoj, Turskoj, Makedoniji i Bugarskoj i da to ukazuje na široko rasprostranjenu praksu i razumevanje ove različite simboličke slike. Mikroskopski tragovi upotrebe ukazuju na to da je predmet nošen preko mekog pojasa (kaiša). Jedini trenutno poznati izvor nefrita na Balkanu nalazi se u južnoj Bugarskoj, u oblasti u kojoj su pronađeni i drugi predmeti od nefrita, uglavnom u obliku kukastih krstova.

Sahrana iz ranog bronzanog doba sa zlatnim predmetima

Drugi jedinstven nalaz u Srbiji, a sa Svinjaričke čuke, jeste sahrana pokojnika iz ranog bronzanog doba. Reč je o odrasloj osobi, srednjih godina, čiji će pol tek da se utvrdi. Osoba je bila sahranjena, prema C14 analizi, 2469-2288. g.p.n.e.

U blizini lobanje pronađeni su prsten za kosu i uviijena žica od zlata, a na grudnom košu pronađeno je više od trideset zlatnih perli. Ovakvi pogrebni običaji i grobni prilozi predstavljaju novinu u Srbiji i mogu se povezati sa donjepodunavskim sahranama prve polovine 3. milenijuma pre nove ere.

Otkriveni tragovi prošlosti na Svinjaričkoj čuki otkrivaju složenost života neolitskih zajednica na Balkanu, od stabilnih domaćinstava do ritualnih i simboličkih praksi. Povezanost s drugim regijama kroz razmenu materijala poput nefrita ukazuje na široko umrežene zajednice, čineći ovaj lokalitet ključnim za razumevanje društvenih dinamika neolita i bronzanog doba.