Romaneli pećina u Italiji nalazi se na teško pristupačnom terenu. Ulaz u pećinu jedino je moguć sa Jadranskog mora. Iako su arheološka istraživanja u pećini u Italiji započeta 2016. godine, prvo umetničko delo iz paleolita otkriveno je pre više od 100 godina. Paleolitsku umetnost na zidovima pećine krase retki prikazi ptica, goveda i geometrijski znaci.

Novi rezultati istraživanja u pećini objavljeni su u časopisu Antiquity. U radu su istraživači opisali pećinsku umetnost i identifikovali upotrebu različitih vrsta alata i tehnika kroz različite periode.

Pećina Romaneli u jugoistočnoj Italiji je važna referentna tačka za takozvanu „mediteransku provinciju“ evropske umetnosti gornjeg paleolita. Ipak, lokalitet je tek nedavno bio predmet sistematskog istraživanja pariejtalne (pećinske) i prenosive umetnosti.

Arheologija pećine Romaneli

Pećina Romaneli nalazi se na teritoriji opštine Kastro (Leče), na jugoistočnom kraju Apulije u Italiji i gleda na Jadransko more. Pećina je ključno mesto za proučavanje mediteranskog pleistocena, zbog obimnih arheoloških i paleontoloških nalaza.

Pećinu Romaneli identifikovao je Ulderiko Boti 1874. godine, ali zbog teškog pristupa uzrokovanih pećinskim naslagama nagomilanim oko ulaza, Stazijeva iskopavanja nisu započela sve do 1905. godine.

• Najstariji pećinski crtež na svetu pronađen u Indoneziji
• Neverovatno otkriće praistorijske pećinske umetnosti na Balkanu
• Jedini pećinski crtež u Srbiji nalazi se u selu Gabrovnica kod Knjaževca
• Nastavljena su arheološka istraživanja paleolitskog lokaliteta Badanj kod Stoca

Pećinski depoziti su podeljeni u dva glavna konteksta: „terre rosse“ (sloj G), koji je sadržao litički materijal koji se pripisuje musterijanskom periodu (neandertalci) i „terre brune“ (slojevi A–E), koji je sadržao bogate naslage kamenih alatki i životinjsku kost, malu količinu ljudskih kostiju i nekoliko prenosivih umetničkih predmeta. Štaviše, kameni fragmenti sa mogućom parijetalnom umetnošću pali su sa zidova i plafona pećine u antici.

Praistorijska umetnost pećine Romaneli

Prisustvo paleolitske umetnosti u pećini Romaneli prvi put je zabeleženo 1905. godine, kada su otkrivena dva gravirana panela na severnom zidu glavne komore. Međutim, nije sprovedena nikakva sistematska studija da bi se zabeležio broj figura i motiva i njihove tipologije. U literaturi se spominje samo umetnički ansambl u glavnoj odaji i prisustvo polunaturalističke figure goveda, ovalnih i vretenastih (sužavajućih) figura i linearnih oznaka.

Kasnije su otkrivene ostale gravure koje se protežu preko drugih površina pećine. Nedavne publikacije navode žensku siluetu i figuru goveda u unutrašnjoj komori, iako bez izveštavanja o njihovoj preciznoj lokaciji i još jednu bovid figuru neodređene lokacije.

Uzorci su odabrani za radiokarbonsko datovanje da bi se potvrdila hronologija stratigrafske sekvence identifikovane tokom ranijih iskopavanja. Oni iz slojeva “terre brune” (u kojima je pronađena većina prenosivih umetničkih predmeta, posebno slojevi B–D), pripadaju periodu od pre 9.135–8.639 za sloj B i 13.976–13.545 za sloj D.

U pećini je novijim istraživanjima primećen retki prikaz ptice, verovatno izumrle njorke. Za kreiranje umetnosti korišćeno je više alata u zavisnosti od površine koja se gravira, a bovid je pažljivo postavljen tako da oblik stene stvara 3D efekat.

Arheološki tim je identifikovao paleolitska umetnička dela (crteži životinja i geometrijski oblici) napravljena prevlačenjem prstiju kroz meki beli materijal koji se nakuplja u krečnjačkim pećinama. Zapažene su najmanje četiri različite tehnike graviranja. Što ukazuje na veštinu umetnika u odabiru alata primerenih površinama stena različite tvrdoće.

Ovi novi crteži, zajedno sa onima koji su prethodno identifikovani u pećini, dele mnoge sličnosti sa crtežima koje se vide u pećinskoj umetnosti na drugim lokacijama širom Italije, Francuske, pa čak i do Španije ili Azerbejdžana.

Nove figure pružaju dokaze o zajedničkom vizuelnom nasleđu širom širokog dela Evroazije tokom kasnog gornjeg paleolita, otvarajući nova pitanja o društvenoj dinamici i širenju zajedničkih ikonografskih motiva širom Mediteranskog basena.