Arheolozi u Kostariki su otkrili šest ogromnih kamenih kugli koje su isklesali domoroci ostrva. Do sada je otkriveno oko 300 ovih kugli iz prekolumbijskog peroda, a njihova svrha ostaje misterija i dalje intrigira istraživače.

Kamenim kuglama trag vodi do malog ostrva Isla del Kanjo i delte Dikis, područja gde je ranije identifikovano preko 300 petrosfera koje pripadaju kulturi Dikis

Kultura Dikis u Kostariki

Kultura Dikis se pojavila u dolini Rio Grande de Teraba, gde su njeni članovi uspostavili složene društvene, ekonomske i političke sisteme. Tokom perioda kulture Čiriki (800–1500. godine), naselja su prerasla u velike zajednice koje su koristile aluvijalno zemljište reke Teraba. Stanovnici su gradili velike strukture koristeći kamen s zaobljenim ivicama, a njihove pogrebne prakse uključivale su sahranjivanje ispod kružnih ili pravougaonih humki sa kamenim zidovima.

Vrhunac kulturnog razvoja članovi zajednice Dikis dostigli su u ovom periodu. Zanatlije su izrađivale složene predmete od keramike, kostiju i zlata, dok su kamene kugle postavljane na ključnim mestima unutar naselja—na javnim trgovima, ili duž prilaza nastambama vladajuće elite i poglavica. Njihova veličina varira od nekoliko centimetara do preko 2 metra u prečniku.

Zagonetka kamenih kugli

Istraživači veruju da su petrosfere služile kao ukrasni elementi koji simbolizuju moć. Njihova izrada podrazumevala je udaranje velikih komada kamena, koje su zatim polirane peskom. Ove kugle su napravljene od krečnjaka, peščara ili gabra—magmatske stene slične bazaltu.

Sa dolaskom Španaca u 16. veku, kamene kugle nestaju iz savremenih izveštaja evropskih istraživača. Do 1570. godine ekspedicija Perafana de Ribere ne ostavlja nikakve tragove o domorodačkim naseljima. Velike zajednice kulture Dikis ili su napustile svoje domove, ili su nestale, verovatno zbog zaraznih bolesti koje su se pojavile nakon kontakta sa osvajačima.

Kugle su ostale zaboravljene sve do 1930-ih, kada ih je kompanija United Fruit ponovo otkrila prilikom krčenja džungle za plantaže banana. Ovaj proces je, nažalost, ostavio oštećenja na kuglama, uključujući ureze i ogrebotine izazvane mašinama.

Nova istraživanja

Arheolozi iz Nacionalnog instituta antropologije i istorije (INAH) i Nacionalnog muzeja Kostarike (MNCR) iskopali su šest kamenih kugli u okviru projekta očuvanja spomenika. Tim se fokusirao na arheološko nalazište Finka 6 u kantonu Osa, provincija Puntarenas, gde su kugle oštećene usled poplava izazvanih uraganima i tropskim olujama. Dodatna oštećenja nanela je i industrija banana u 20. veku.

Kako bi se sačuvale, stručnjaci su ih restaurirali nanošenjem krečno-peščanog maltera radi povećanja tvrdoće. Površina je zatim prekrivena zaštitnim slojem maltera. U sklopu konzervatorskog procesa, kamene kugle su ponovo zakopane i zaštićene slojevima geotekstila, šljunka i peska, kako bi se obezbedila njihova dugotrajna zaštita.

Ovo otkriće dodatno doprinosi našem razumevanju drevnih civilizacija u Americi i pokazuje izuzetnu veštinu u obradi kamena koju su imali stanovnici prekolumbijskog perioda.

---

Izvori: INAH i HeritageDaily; osveženo: 06.04.2025.