Arheološka istraživanja u Novom Selu kod Bijeljine (Semberija, BiH) započela su 2016. godine u sklopu projekta „Vizualizacija nepoznatog Balkana”. Projekat finansira Austrijski arheološki institut u saradnji sa Muzejom Semberije iz Bijeljine. Prošle godine su nastavljena istraživanja tumula, a rezultati istraživanja prve faze (2016-2018) publikovani su u časopisu Prilozi Instituta za arheologiju u Zagrebu. Istraživanja su dovela do otkrića neočekivanih struktura i nalaza koji potvrđuju specifično grobnom i ritualno mesto. Ova lokacija je korišćena od kasnog bakarnog doba (3200-2600. g.p.n.e.), početka srednjeg bronzanog doba (1800-1700. g.p.n.e.) pa sve do kasnog srednjeg veka (1100-1200. godine).

Na lokalitetu su otkrivene dve humke opasane rovom neobičnog oblika u kojima su pronađeni razni artefakti i životinjske kosti.

Karakteristični nalazi i radiokarbonski datumi potvrdili su da su se prve aktivnosti odvijale između 3100. i 2900. g.p.n.e., a karakteristični oblici keramike pokazuju sličnost s kasnom fazom badenskog kompleksa.

• Arheološka iskopavanja nekropole iz bronzanog doba u Kozici, BiH
• Praistorijski tumuli u Kujavi kod Danilovgrada
• Misterija kneževske humke Bornhok iz ranog bronzanog doba
• Arheolozi su otkrili “Ukrajinski Stounhendž” star 5.500 godina ispod humke

Arheolog dr Gavranović smatra da se ne radi o naselju, nego o sakralnom mestu gde su se vršile određene vrste obreda.

Velike humke kod Bijeljine do sada nisu registrovane kao potencijalno arheološko nalazište. U cilju otkrivanja mogućih struktura u i oko humki, pre iskopavanja izvršeno je geofizičko snimanje terena.

Obe humke su bile okružene koncentričnim strukturama koje su činili slojevi peskovitih i krečnjačkih sedimenata sa organski obogaćenim ispunama.

Prvobitnu veličinu i visinu humki u Novom Selu teško je proceniti zbog intenzivne poljoprivredne aktivnosti u prošlom veku. U centralnom, najvišem delu, očuvana visina humke bila je oko 1,5 m, i  prečnika 40 m.

Posebno se ističe grob br. 3

U bronzanom dobu je na ovoj lokaciji bila masivna zemljana humka koja je pokrivala sahranu pokojnika postavljenog na konstrukciji od rečnog oblutka (grob br. 3).

“Ovdje smo pronašli jednog pokojnika koji je bio položen na kamenu ploču drvenim nosilima, što ranije nismo zabilježili u ovoj regiji. On je sahranjen u položaju fetusa. Radi se o mlađem muškarcu između 22 i 26 godina starosti. Iako oko njega nije bilo priloga, u njegovu čast je ta zajednica napravila monumentalni spomenik i uzvišenje od zemlje za koje je iskorišteno oko 180 tona zemlje”, rekao je dr Gavranović.

Muškarac je ležao na kamenoj, ovalnoj platformi u zgrčenom položaju na desnoj strani. Iznad te kamene platforme prvobitno je bila drvena konstrukcija.

Način na koji je mlađi muškarac sahranjen, sa kamenom platformom i drvenim nosilima kao skelom i telom položenim u zgrčeni položaj, sugeriše blisku vezu sa grobljima u dolini Drine i severozapadnoj Srbiji. Međutim, Novo Selo prva nekropola svoje vrste u Semberijskoj niziji. Podudarnost radiokarbonskih datuma dobijenih iz uzoraka skeleta i izgorelog vegetacionog sloja jasan je dokaz da se sahranjivanje datuje u period između kasnog 18. i početka 17. veka pre nove ere.

Urne sa kremiranim ostacima iz bakarnog doba

Otkrivena su i dve urne sa kremiranim ostacima pokojnika iz bakaranog doba. Skeletni ostaci se datuju između 3000. i 2500. godine pre nove ere. Ono što je u ovom kontekstu prilično neobično jeste visoka starost sahranjenih osoba, a najverovatnije je starost u trenutku smrti 73 (grob 5) i 78 godina (grob 6).

Pored toga, ženska osoba iz groba 6 imala je nekoliko degenerativnih patologija i gubitak zuba pre trenutka smrti.

Urne zakopane na uzvišenom i ograđenom mestu u predelu, navodi na zaključak da to nije uobičajen tretman pokojnika.

Tokom srednjeg veka tumul je ponovo korišćen, a najmlađa aktivnost datira iz osmanskog perioda. Otkrivena su četiri srednjovekovna groba sa nalazima iz tog perioda (naušnice, kopče).

Iz Muzeja Semberije navode da u pogledu kulturnih veza, nalazi iz bakranog doba i paljevinski grobovi odgovaraju repertoaru kasnog badenskog kompleksa, te kostolačke kulture. Dok skeletni ukop iz srednjeg bronzanog doba ima određene analogije s grobovima iz donjega Podrinja.

“Otkrića iz Novoga Sela ukazuju na kompleksnost i važnost tumula kao pogrebnih mjesta praistorijskih zajednica, posebno u otvorenom krajoliku kao što je Semberija, s mnoštvom raznih uticaja s Balkana, iz Karpatske kotline i prostora Podunavlja”, istakli su arheolozi za portal Bijeljina.