Godina 2024. donela je mnoštvo fascinantnih arheoloških otkrića koja su obogatila naše razumevanje prošlosti i pružila uvid u život drevnih civilizacija.

Na portalu Sve o arheologiji, pažljivo smo pratili i beležili najznačajnija otkrića koja su obeležila ovu godinu, otkrivajući nove tajne koje su vekovima bile skrivene ispod površine zemlje. U ovom članku, izdvojili smo 10 najvažnijih arheoloških otkrića koja su obeležila 2024. godinu.

1. Arheolozi otkrili izuzetnu masku od žada misterioznog kralja Maja

Arheolozi su iskopavali grobnicu unutar kraljevske piramide u ruševinama drevnog grada Maja u Gvatemali i otkrili su mozaičnu masku od žada. Veruje se da je maska od žada pripadala ranije nepoznatom kralju Maja.

Drevnu grobnicu Maja staru 1.700 godina otkrio je arheolog sa Univerziteta Tulane na lokalitetu Čočkitam u Gvatemali u blizini granica današnjeg Meksika i Belizea. Maske od žada su generalno korišćene da simbolizuju božanstva ili pretke, i korišćene su da odražavaju bogatstvo i uticaj pokojnika.

Više na linku.

2. Pronađen još jedan grčko-ilirski šlem na Pelješcu

Tokom arheoloških istraživanja na Pelješcu arheolozi su otkrili drugi grčko-ilirski šlem. U grobu iz 6. veka pre nove ere naišli su na grčko-ilirski šlem.

Grčko-ilirski šlemovi ovakvog tipa slede tehnološku uniformiranost koja je obeležila vreme druge polovine 6. i početak 5. veka pre naše ere. Geografsko prostiranje ovih šlemova je na širokom području jugoistočne Evrope, od Grčke i Makedonije, pa sve do Posavine i Transilavnije.

Više na linku.

3. Rudari zaslužni za najvažniji izum čovečanstva – točak

Jedna od misterija čovečanstva jeste poreklo točka. Istraživači smatraju da je točak nastao pre 6.000 godina u Karpatima, jer je bio neophodan rudarima. Točak, koji je opisan kao najvažniji mehanički izum svih vremena, ostao je obavijen velom misterije, bez jasnog konsenzusa o konkretnim detaljima njegovog pronalaska.

Ovaj važan pronalazak je je revolucionisao ljudski razvoj menjajući tok tehnološke i društvene istorije. Nova studija otkriva poreklo točka, a autori ističu da su rudari bili ti koji su izmislili točak u Karpatskim planinama, između 4000. i 3500. g. pre nove ere. I da se odatle širio u različitim pravcima.

Više na linku.

4. Arheolozi otkrili srednjovekovni zagonetni kompleks

Arheolozi istražuju tajanstveni lokalitet Prizren na Sani, blizu Mrkonjić Grada. Iako postoje legende o ovome mestu, ne zna se ko, kada i zašto ga je izgradio na nepristupačnom mestu. Kameni kompleks nalazi se na teško pristupačnoj litici i nekoliko stotina metara iznad kanjona reke Sane.

„Iz čuvenog Kuripešićevog putopisa saznajemo da je lokalitet Prizren 1530. godine, kada ispod njega prolazi austrijsko poslanstvo na putu za Carigrad, u pratnji turske vojske iz ključke tvrđave, slovio kao mesto na kome se nalazila mala napuštena tvrđavica, u ruševnom stanju“, objašnjava arheolog Simonović.

Više na linku.

5. Otkriće neandertalca iz druge loze, po imenu Torin

Fosilni ostaci neandertalca pronađeni u Francuskoj otkrivaju da u Evropi nije bilo jedne, već najmanje dve loze kasnih neandertalaca. Takođe, ovi neandertaci su bili genetski izolovani više od 50.000 godina.

Arheolozi, odnosno paleoantropolozi, predvođeni Slimac Ludovikom, otkrili su fosilne ostatke neandertalca 2015. godine iz pećine Mandrin. Ono što njega čini posebnim jeste to da predstavlja drevnu i ranije neopisanu lozu koja se odvojila od, nama, poznatih neandertalaca pre oko 100.000 godina. Nakon toga, oni postaju više od 50.000 godina genetski izolovani.

Neandertalac je nazvan Torin (eng. Thorin) prema liku iz Tolkinovog „Hobita“. Torin je bio jedan od poslednjih kraljeva patuljaka ispod planine (King under the Mountain) i poslednji iz loze. Zbog toga je i ovaj neandertalac dobio to ime, jer je poslednji iz svoje loze.

Više na linku.

6. Arheolozi otkrili jednu od najstarijih crkava na svetu

U Jermeniji arheolozi su pronašli ostatke ranohrišćanske crkve iz 4. veka. Tipološki, crkva odgovara ranohrišćanskim spomen objektima. U proširenjima u obliku krsta, istraživači su otkrili ostatke drvenih platformi, koje su radiokarbonski datovane u sredinu 4. veka.

„Građevina iz 4. veka je najstarija arheološki dokumentovana crkva u zemlji. Ona je senzacionalan dokaz ranog hrišćanstva u Jermeniji“, primetio je profesor Ahim Lihtenberger sa Univerziteta u Minsteru.

Više na linku.

7. Prvi lokalitet iz mezolita u Srbiji pronađen izvan Đerdapa

Nakon više decenija traženja mezolitskih nalazišta arheolozi su pronašli jedan takav lokalitet u pećini Pešterija, na jugoistoku Srbije. Kako arheolozi navode, ovaj mezolitskih lokalitet je pronađen na lokaciji gde ne bi očekivali nalazište iz mezolita. Budući da je nepristupačna pećina.

U pećini su pronađeni životinjski ostaci, kremene alatke, koštano oruđe, kao i artefakti od „balkanskog kremena“ – karakteristični za rani neolit centralnog i istočnog Balkana.

„Nalazi od “balkanskog kremena” ukazuju na to da su postojali kontakti između mezolitskih zajednica koje su naseljavale Pešteriju i neolitskih zajednica u susednim oblastima“, ističu autori u radu.

Više na linku.

8. Naučnici otkrili novu ljudsku vrstu – Homo juluensis

Naučnici tvrde da je izumrla grupa ljudi, koja je živela u severnoj Kini, pre 200.000 godina zapravo posebna ljudska vrsta koju su nazvali Homo juluensis. Potencijalnu novu ljudsku vrstu otkrio je naučnik sa Univerziteta na Havajima, profesor Kristofer Bae.

U sadašnjoj severnoj Kini između 200.000 i 160.000 godina živela je grupa hominina, veštih i organizovanih lovaca. Ovi hominini su ovladali primitivnim oruđem i oružjem sličnim kopljima kojima su ubijali divlje konje. Ova izumrla ljudska vrsta je imala karakterističnu fizičku osobinu, a to je relativno veliku i široku glavu sa velikim zubima.  

Više na linku.

9. Epohalno otkriće: Bogata grobnica u Makedoniji

Makedonski arheolozi napravili su epohalno otkriće kada su iskopali grobnicu iz 6. veka pre nove ere sa bronzanim šlemom, zlatnim i srebrnim predmetima i drugim vrednim nalazima. Reč je o netaknutoj grobnici koja je otvorena posle 2.500 godina!

Izuzetna grobnica pronađena je u selu Korošišta i može da se meri sa grobovima u Trebeništu gde su pronađene zlatne maske. Do sada je u arhajskoj grobnici iz 6. veka pre nove ere registrovano 80 fenomenalnih artefakata.

„U okviru grobnice otkriven je bronzani šlem, zlatno prstenje, ćilibar i staklene perle, zlatne folije raznih oblika i ukrasa, srebrne igle, bronzana posuda za vino, srebrni kantharos, bronzane ploče i drugi nalazi koji će kasnije biti konzervirani i predstavljeni javnosti“, rekao je arheolog Pero Ardžanlijev, rukovodilac istraživanja, na konferenciji za novinare u Zavodu za zaštitu spomenika kulture i muzeju u Ohridu.

Više na linku.

10. Zapanjujuća nova saznanja o kneževskim humkama u Atenici

Nakon više decenija od iskopavanja kneževskih humki u Atenici, arheolozi su došli do novih iznenađujućih saznanja. Na lokalitetu Umke – Kraljevske stolice u Atenici kod Čačka nalazile su se praistorijske humke impresivnih dimenzija sa ostacima ljudi visokog društvenog statusa. Pokojnici su bili sahranjeni sa luksuznim nalazima i ceremonijalnim kolima.

Tada se verovalo i tvrdilo da su ispod manje humke (1) i veće humke (2) nalaze kremirani ostaci kneza (princa), kneginje i njihovog deteta. Međutim, nakon više od pola veka sprovedene su analize na ljudskim ostacima.

Na veliko iznenađenje arheologa, u ovom slučaju dr Katarine Dmitrović, kustosa Narodnog muzeju u Čačku koja je inicirala ovaj projekat, ispostavilo se da nije reč o kremiranim ostacima. Takođe, deo njenog projekta i njenih saradnika uključivao je 3D rekonstrukcije ceremonijalnih kola i humki.

Više na linku.