Svake godine se stranice srpske arheologije dopunjuju novim otkrićima i saznanjima o životu drevnih ljudi. Ova godina je bila jako plodna za Viminacijum i njihove arheologe. Više puta smo bili svedoci fenomenalnih nalaza, a koji su završili i u svetskim medijima na brojnim jezicima. Svakako, ne možemo umanjiti otkrića i rad arheologa na ostalim lokalitetima u Srbiji, a koji su takođe obeležili 2023. godinu.

Pogledajte listu ispod.

1. Rimski vodovod i grobnice kod Narodne Skupštine

Još na samom početku godine započeta su zaštitna arheološka istraživanja u parku kod Narodne Skupštine, a pre izgradnje podzemne garaže. Nakon tri meseca terenskog rada, arheolozi su otkrili očekivane rimske grobnice. Rimske grobnice su, nažalost, bile opljačkane još u antici. U njima je bilo pojedinih nalaza, koji su im omogućili da datuju grobnice.

Međutim, arheolozi su naišli i na nešto što nisu očekivali, a to su ostaci rimskog vodovoda, dužine 70 metara, iz 2-3. veka. Arheologe je sve to iznenadilo.

“Snabdevanje gradova pijaćom vodom je bilo ključno za razvoj i opstanak rimskih gradova. Najprostije rečeno, to je najveće civilizacijsko dostignuće tog doba”, rekao je tada za naš portal rukovodilac iskopavanja i kustos Muzeja grada Beograda, Milorad Ignjatović.

2. Arheolozi otkrili 100 naselja iz bronzanog doba u Vojvodini

Međunarodni tim arheologa iz sveta i Srbije otkrio je, uz pomoć satelitskih snimaka, rekognosciranja i probnih iskopavanja, 100 naselja iz bronzanog doba (1550-1200. godine pre nove ere) u južnoj Panonskoj niziji. Budući da mnoga naselja nisu vidljiva sa površine, bilo je neophodno okrenuti se snimanjima iz vazduha uz pomoć Google Earth-a i malim avionom.

Veličina naselja kretala se od 6 do 200 hektara! Pojedina su bila utvrđena rovovima i palisadama. Istraživanja su obuhvatila sliv reke Tise na potezu od 150 km u severoistočnoj Srbiji. Ovo otkriće je poprilično iznenađenje za arheologe. Do sada se verovalo da su posle 1600. godine pre nove ere u ovim delovima današnje Srbije pali centri moći, a da su naselja napuštena. Više o otkriću.

3. Nadgrobna ploča sa natpisom na Dvorinama

Arheološka iskopavanja na Dvorinama su još jednom pokazala izuzetan značaj ovog lokaliteta za srpsku arheologiju. Fenomenalno otkriće su letos napravili arheolozi kada su otkrili nadgrobnu ploču sa imenom pokojnika koji je bio u službi kneza Lazara. Na groblju oko crkve otkriveno je nekoliko nadgrobnih ploča od mermera iz 14. veka. 

“Na jednoj je bio uklesan natpis koji ukazuje da je ispod bio sahranjen Bratisav (Vratisav) Bolić, čovek u službi kneza Lazara“, rekao je tada za naš portal kustos muzeja Vladan Milivojević. Više o otkriću.

4. Ostaci broda u Viminacijumu

Arheolozi u Viminacijumu godišnje provedu oko 8-9. meseci na terenu, zato i ne čude fenomenalna otkrića koja ih redovno iznenađuju. U julu je bager, koji iskopavao slojeve jalovine, ne bi li došao do uglja, naišao na ostatke broda na dubini od 8 metara. Arheolozi su o tome obavešteni i brzo su došli i bacili se na posao. Inače, pre par godina arheolozi iz Viminacijuma došli do otkrića sličnih olupina brodova na 2 km od novog otkrića. Očigledno je da je ovde reč o nekadašnjem rukavcu Dunava koji je intezivno korišćen kroz različite periode istorije.

Jako je interesantno da se brod nalazio u mulju koji ga je prirodno konzervirao. Veruje se da je brod, tj. barža bila dugačka više od 20 metara. Više o otkriću.

5. Germansko koplje na tvrđavi Hisar

Iako se do otkrića germanskog koplja došlo dve godine ranije, njemu je pažnja bila posvećena ove godine. Budući da je germansko koplje, iz 5-6. veka, podleglo je konzervaciji i restauraciji i jako brzo biva izloženo javnosti u Narodnom muzeju Toplice. Koplje ima dužinu od 35 cm.

Vrh koplja je rađen od čelika poreklom sa Bliskog istoka. Tulac koplja je od gvožđa i optočen je srebrnim i zlatnim limom sa umetanjem stakla u ćelije. Ovo je skupocena tehnika iskucavanja, graviranja i ukrašavanja – kloazon. Viši kusots Sanja Crnobrnja Krasić veruje da je koplje po svoj prilici pripadalo velikodostojniku plemena Ostrogota, koji su u toku Velike seobe naroda boravili i na prostoru Toplice. Više o koplju i Hisaru.

6. Tintinabulum – čuvarkuća u obliku krilatog falusa

Drugo otkriće sa Viminacijuma, koje je zauzelo naslovne strane mnogih svetskih portala jeste tintinabulum ili čuvarkuća. Ovaj predmet služio je kao amajlija. Tintinabulumi su antički pandan današnjim hvatačima vetra, ali je njihova uloga i simbolika u rimskom svetu bila daleko slojevitija i značajnija. Oni su kačeni ispred vrata kuća ili soba, da praveći zvuk na vetru, ali i svojim neobičnim izgledom, rasteruju zle sile i urokljive poglede. Obično se ovi predmeti datuju od 1-3. veka.

“Tek što su započeta istraživanja samog civilnog naselja (grada) Viminacijuma, a već su krenula i prva značajna otkrića. Prilikom iskopavanja jedne od glavnih gradskih ulica otkrivena je i kapija jedne od zgrada. Ustanovljeno je da je zgrada nastradala u požaru, prilikom kojeg se trem srušio i pao na zemlju, a u sloju gareži otkriven je predmet u naučnim krugovima poznat kao tintinnabulum”, rekli su iz Arheološkog parka Viminacijum za portal. Više o tintinabulumu.

7. Trgovina rudom bakra u vinčanskoj kulturi

Naučnici su analizirani 45 bakarnih predmeta, uključujući sekire, dleta i druge predmete, sa različitih lokaliteta koji se datuju u 4. i 3. milenijum pre nove ere u severnoj centralnoj Evropi i južnoj Skandinaviji. Oni su otkrili da se poreklo bakra vezuju se za rane centre metalurgije bakra jugoistočne centralne Evrope i jugoistočne Evrope.

Najstariji dokazi za metalurgiju bakrom poznati su sa teritorije današnje Srbije u vinčanskoj kulturi. Najranije topljenje rude zabeleženo je oko 5.000. godina pre nove ere. Do metalurškog procvata dolazi 4.500. godine pre nove ere. Već kasnije se metalurgija bakra širi ka Karpatskom basenu i ka istočnoj Evropi, a onda stiže i do Severne Evrope i južne Skandinavije tek krajem 5. milenijuma pre nove ere. Više o istraživanjima.

8. Iznenađujuće otkriće na Caričinom gradu

Justinijana Prima, koju mnogi stručnjaci poistovećuju sa Caričinim gradom kod Lebana, bila je zadužbina jednog od najvećih vizantijskih careva 6. veka – Justinijana I. Arheološka iskopavanja u Caričinom gradu traju više od jednog veka. Najnovija istraživanja se sprovode u Donjem gradu na velikoj tetrakonhalnoj crkvi. Ono što je najviše iznenadilo arheologe jeste saznanje da postoji srednjovekovni horizont iz 12. veka, a koji nije dokumentovan poslednjih 110 godina.

„Ove godine smo najpre istražili najmlađe kontekste na prostoru ruševine ranovizantijske crkve, koji potiču iz 12. veka. Tokom prethodne kampanje smo ustanovili postojanje jasno izraženog srednjovekovnog sloja i ukopa, što je predstavljalo iznenađenje, jer takve celine nisu bile zabeležene u toku prethodnih 110 godina iskopavanja lokaliteta“, rekao je za naš portal dr Ivan Bugarski, rukovodilac istraživanja Caričinog grada i viši naučni saradnik sa Arheološkog instituta. Više o istraživanjima u Caričinom gradu.

---

Sledeća lista biće vezana za arheološka otkrića u svetu.