U okviru zaštitnih arheoloških istraživanja, koja Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš sprovodi na trasi železničke obilaznice, još jednom je otkriven deo rimskog akvadukta – glavnog sistema za vodosnabdevanje antičkog Naisusa.

Akvadukt je istražen u dužini od oko 40 metara, navodi se u saopštenju Zavoda. Rimski akvadukt datuje se između 3. i 5. veka. Prvobitno je sagrađen kao keramički cevovod, a tokom vladavine cara Konstantina Velikog, kada je grad doživeo procvat, izgrađen je masivniji zidani kanal kako bi zadovoljio potrebe rastuće urbane sredine. Koristio se sve do sredine 5. veka, kada ga prekidaju hunske najezde.

Posebno arheološko nasleđe – rimski akvadukt

Rimski akvadukt je specifično arheološko nasleđe, jer se radi o tzv. linijskom arheološkom objektu – infrastrukturnom sistemu koji se pruža na velikoj udaljenosti.

Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš, u okviru brojnih urbanih i infrastrukturnih projekata, u poslednjih pet godina čak šest puta je istraživao delove rimskog akvadukta na više lokaliteta u Nišu i okolini:

• 2020. godine – lokaliteti Pod Vinik i Pod Vinik 2 (zapadni krak Somborskog bulevara, severno od Pantelejske kasarne);
• 2022. godine – lokalitet Pod Vinik 2 (nastavak prethodnog istraživanja);
• 2023. godine – lokalitet Rimski akvadukt – Prevalac, kod Donjeg Matejevca, na trasi gasovoda Niš–Dimitrovgrad;
• 2024. godine – lokalitet Rimski akvadukt – Gornjomatejevačka (na kraju istoimene ulice);
• 2025. godine – lokalitet Rimski akvadukt – Ardija, između Gornjomatejevačke ulice i železničkog nadvožnjaka iznad auto-puta na pruzi Niš–Zaječar.

Gde je bio izvor rimskog akvadukta?

Akvadukt je snabdevao grad svežom pijaćom vodom, koja se dovodila do rezervoara u blizini naselja (čija tačna lokacija još uvek nije poznata), odakle je dalje distribuirana potrošačima.

Iako se trasa rimskog akvadukta može relativno precizno pratiti kroz dosadašnje arheološke nalaze, njegovo izvoršte još uvek nije sa sigurnošću utvrđeno.

Prema trenutnim saznanjima i analizama terena, stručnjaci pretpostavljaju da se izvor nalazio na Srećkovom vrelu, iznad sela Kamenica, na obroncima planine Vinik. Ova lokacija se nalazi na pogodnoj nadmorskoj visini koja bi omogućila prirodan pad vode ka antičkom Naisusu, što je ključni kriterijum u rimskom inženjerstvu pri izboru izvora.

Rimski akvadukt na meti građevinskih radova

Tokom dosadašnjih istraživanja utvrđeno je da je akvadukt na više mesta oštećen ili potpuno uništen usled različitih građevinskih aktivnosti (izgradnja vodovoda, kanalizacije, elektroinstalacija, komercijalna gradnja), koje često nisu bile prijavljene.

Upravo zbog toga, Zavod apeluje na građane i izvođače radova da svaki nalaz prijave i izbegnu uništavanje kulturnog nasleđa, jer takvi postupci predstavljaju krivično delo. Povezano: Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš oštro osudio verbalni napad na zaposlenog arheologa

Najbolje istražen rimski akvadukt u Srbiji

Do danas je arheološkim istraživanjima dokumentovano oko 200 metara trase rimskog akvadukta na više lokaliteta. Zahvaljujući sistematskim istraživanjima, Niš se može pohvaliti time da poseduje najbolje istražen rimski akvadukt u Srbiji.

Ovaj sistem predstavlja direktnu vezu savremenog Niša sa njegovim rimskim identitetom i nasleđem cara Konstantina – utemeljivača jedne od najznačajnijih epoha rimske istorije.

Rukovodilac zaštitnih arheoloških istraživanja je mr Aleksandar Aleksić iz niškog Zavoda.