Bugarski arheolozi otkrili su srebrnu amajliju sa Hristovim imenom za koju smatraju da je najraniji dokaz hrišćanstva na njihovoj teritoriji.

Kada je amajlija pronađena 2023. godine na nekropoli rimskog grada Deultuma, ona je bila urolana. Tek kada je odmotana, natpis je mogao da se pročita. Amajlija je napravljena od tanke srebrne folije pravougaonog oblika, na kojoj je oštrim alatom ispisan tekst.

• Arheolozi pronašli najraniji ćirilični natpis iz vremena Simeona Velikog
• Jedinstveno otkriće u Viminacijumu: najstariji pomen Hrista?
• Gde je grobnica Isusa Hrista?

Kolonija Deultum je prva rimska kolonija na teritoriji današnje Bugarske. Bila je naseljena vojnicima 8. Avgustove legije. Arheološka istraživanja se sprovode još od 80-tih godina prošlog veka.

Amajlija je pronađena u grobu

Srebrna amajlija bila je u grobu pokojnika pored glave. Pol osobe nije utvrđen, ali je pokojnik imao između 30-40 godina u trenutku smrti.

“Prvi hrišćani su pazili da ih ne prepoznaju i koristili su različite simbole da upućuju na Hrista. U ovom slučaju, amajlija se stavlja u grob, blizu glave osobe koja je u njoj sahranjena, daleko od očiju ljudi“, objasnila je za BTA kustos muzeja Dora Todorova.

U ranom periodu hrišćanstva ime Hrista nije pominjano. Već je prikazivano u vidu ptica i riba. Rani hrišćani nikada nisu otvoreno izjavljivali svoju versku pripadnost, jer su mogli da stradaju.

Tumačenje amajlije i datiranje je delo jednog od najboljih evropskih stručnjaka za epigrafiku dr Nikolaja Šarankova. U svojoj objavljenoj analizi, Šarankov tvrdi da ga datovanje čini najstarijim hrišćanskim nalazom sa najranijim pominjanjem Hrista ikada pronađenim na teritoriji Bugarske.

Najranije pominjanje Hrista

Na amajliji se nalazi natpis „Gavrilo, Mihailo, čuvar Hrista“.

Svako ime počinje u novom redu. Pri čemu Hrist nije sabran u jednom redu i njegovo poslednje slovo je dodato ispod. Prizivanje arhanđela je uobičajeno u magijskim tekstovima, i jevrejskim, i hrišćanskim i paganskim. Ali skoro uvek sadrže imena četiri, a ponekad i više, arhanđela.

Ovde je sačuvan broj četiri, ali vidimo samo dva arhanđela koja se pominju u Novom zavetu – pre svega Gavrila, koji po Jevanđelju po Luki najavljuje rođenje Jovana Krstitelja i Isusa, i Mihaila kao prvog ratnika u borbu protiv Đavola prema Judinoj poslanici i Otkrovenju Jovanovom.

S obzirom da se pominju dva arhanđela, oni su „čuvari“ Hrista i tako je funkcija samog predmeta, da štiti čoveka. Amajlija je izuzetna po svom ranom datumu. Datuje se u drugu polovinu 2. ili u početak 3. veka. To ga čini prvim pomenom Hrista, prvim pojavljivanjem znaka krsta i najranijim arheološkim dokazima o hrišćanima na teritoriji današnje Bugarske, piše Archaeologia Bulgarica.

„Na njemu je ispisano Hristovo ime, ali je prvo slovo zakrenuto za 45 stepeni i formira oblik krsta. Ova karakteristika je poznata u nekim vrlo ranohrišćanskim natpisima“, rekla je Todorova za BTA. Na rani datum ukazuje i sam natpis, odnosno pravopis +ΡЄICTOC, gde umesto ЄI treba I.

Otkriće ranohrišćanskog nalaza u Deultumu od svih mesta nije neočekivano, jer je rimska kolonija bila prvo naselje za koje se zna da je imalo dokazanu hrišćansku zajednicu i episkopa.