Arheološki lokalitet i manastir Đurine ćelije (15-17. vek) nalazi se na severnim padinama Rudnika na 500 m nadmorske visine udaljen od savremenih naselja i puteva. Sistematskim arheološkim istraživanjima od 2013. godine potvrđena su narodna predanja da se na ovom mestu nekada nalazio manastir.

Đurine ćelije pripadaju ataru sela Manojlovci (opština Topola). U turskim defterima iz 16. veka kod sela Jarmenovaca (u susedstvu Manojlovaca) beleže se dva manastira Sveti Nikola i Sveti Arhangel pa se zbog toga pretpostavlja da su na Đurinim ćelijama pronađeni ostaci jednog od njih.

Znalo se ranije za manastir

Priče o postojanju nekadašnjeg manastira privlačile su pažnju istraživača. Jedan od prvih bio je Jovan Mišković, sredinom druge polovine 19. veka koji je zabeležio da: „Kaluđerski potok zove se tako što je tu nekad manastir postojao. Duvarine se zovu i sada Đurine ćelije, po nekom kaluđeru Đuri…“. O Đurinim ćelijama kratko saopštava i Miloje Rakić, početkom 20. veka.

Prema svedočenju meštana, do pre nekoliko decenija, na ostacima zidova su se nazirale freske, a pre Drugog svetskog rata ovde su pronalaženi bakarni sudovi oblika putira i srebrne čaše.

• Arheološka istraživanja u porti Petrove crkve u Novom Pazaru
• Ishrana u manastiru Studenica: arheološki dokazi

Međutim, lokalitet je u više navrata devastirana od strane tragača za blagom. Na lokalitetu je otkrivena manja jednobrodna crkva u kojoj se sačuvao živopis sa početka 15. veka.

Sa južne strane crkve nalazio se manastirski konak, a zapadno od konaka pronađeni su ostaci potpornog (ogradnog) zida. Istražena je i nekropola, a pokojnici su se sahranjivali u neposrednoj blizini manastirske crkve i ispod konaka.

Najmlađi horizont sahranjivanja pripada 17. veku, dok za starije grobove ostaje otvoreno pitanje njihove upotrebe. Međutim, verovatno su sahranjivanja započela kada je i manastir bio u upotrebi u 15. veku.

Nadgrobni spomenici severno od crkve

Posebno se izdvaja nadgrobna ploča sa natpisom koja je omogućila datovanje mlađih sahrana. Reč je o nadgrobnom spomeniku Jovana spahije koji je bio sahranjen 4. oktobra 1633. godine. Krajem 16. i u 17. veku Srbi spahije često su bivali ktitori i darodavci manastira. Pretpostavlja se da su u pojedinim slučajevima preuzimali brigu o nekom manastiru iz razloga što se manastirska porodica nalazila na njegovom timaru.

Ponekad je manastir posedovao timar, na osnovu čega se tumači da je jedan od kaluđera mogao biti i spahija. Nadgrobni spomenik Jovana spahije ima veliki značaja jer upotpunjuje sliku o sahranama pripadnika viših slojeva među Srbima u vreme Otomanskog carstva. Isto tako nadgrobni spomenici u 17. veku na našim prostorima su retki.

• I monasi su bolovali od tuberkuloze na Rudniku
• Neobično visoka žena iz 17. veka koja je možda patila od gigantizma i/ili akromegalije otkrivena na Rudniku

Arheološki pokretni materijal (keramičke posude, alati, naušnice, novčići) koji je pronađen na lokalitetu dodatno je pomogao u datovanju lokaliteta.

Zanimljivo je da su na lokalitetu pronađeni fragmenti importovane keramike kao što je majolika i fajans što ukazuje da je lokalitet bio povezan i komunicirao sa udaljenim lokacijama.

U 2020. godini obavljeni su restauratorsko-konzervatorski radovi na freskama u crkvi.

Iskopavanja sprovodi Narodni muzej u Aranđelovcu. Stručnu ekipu čine doc. dr Dejan Radičević, kustos istoričar Vladan Milivojević i saradnici.