Nasilna smrt i izdužena lobanja: Priča o ženi iz praistorijskog Irana
Lobanja stara više od 6.000 godina otkriva prvi poznati slučaj veštačke modifikacije lobanje u Iranu i tragove brutalne povrede nanete pred smrt.
Arheolozi su otkrili ostatke mlade žene u zapadnom Iranu koja je umrla pre više od 6.000 godina nasilnom smrću. Pored toga, njena lobanja bila je veštački deformisana. Ovo otkriće ne samo da baca svetlo na traumatični događaj u njenim poslednjim trenucima, već je i prvi znak drevne prakse modifikacije lobanje.
Groblje, Čega Sofla, nalazi se na severnoj ivici Persijskog zaliva i datira iz petog milenijuma pre nove ere (oko 4700–3700. godine pre nove ere). Deo je praistorijskog projekta Zohreh, dugoročnog arheološkog poduhvata koji vodi arheolog Abas Mogadam.
Tim je iskopavao ovo naselje iz bakarnog doba više od decenije, otkrivajući kuće, alate, grnčariju i potencijalno najstarije grobnice od cigle na svetu. Zanimljivo je da lokalitet takođe sadrži nekoliko pojedinačnih i zajedničkih sahrana, od kojih neke uključuju izdužene lobanje usled namerne modifikacije lobanje.
Prva zabeležena veštačka deformacija u Iranu
Jedno od skorašnjih otkrića bila je lobanja mlade žene, označena kao BG1.12, koja je sadržala i znake veštačke deformacije lobanje, kao i dokaze o smrtonosnoj povredi. Rezultati antropološke analize objavljeni su u časopisu International Journal of Osteoarchaeology.
- Najveća kolekcija veštački deformisanih lobanja otkrivena na groblju iz 5. veka
- Među drevnim stepskim nomadima zabeleženo ekstremno nasilje
- Žene vezane i žive sahranjene pre 5.000 godina
Kako autori napominju, BG1.12 je od malih nogu bila podvrgnuta kranijalnom previjanju – drevnoj kulturnoj praksi u mnogim drevnim društvima u kojoj je dečja glava bila umotana kako bi joj se oblikovao izduženi oblik. Iako simboličan ili estetski u većini društava, proces ima biomehaničke efekte na lobanju. Prema istraživačima, kranijalno previjanje deformiše lobanju i dovodi do tanjih kranijalnih kostiju i diploe, sunđerastog sloja unutar kosti koji apsorbuje udar.
Smrtonosna povreda na lobanji žene iz bakarnog doba
Koristeći CT skeniranje, istraživači su identifikovali trouglasti perimortemalni prelom koji se proteže od prednje do leve parijetalne kosti lobanje. Povreda još nije počela da zarasta, što ukazuje da se dogodila u vreme ili uoči smrti. Udar je najverovatnije nanesen alatom sa širokom oštricom, koji nije prodro u lobanju, ali je bio toliko snažan da ju je slomio i izazvao perimortalnu povredu.
Udarac je slomio i levu parijetalnu i frontalnu kost. Ivice preloma su se i dalje dodirivale, a odsustvo preoblikovanja kostiju potvrđuje da je povreda nastala pre smrti. Nije bilo znakova unutrašnjeg krvarenja ili prodora oštrog predmeta, čak ni uz krhkost lobanje, što dodatno potkrepljuje zaključak da je korišćen tup predmet.
Iako je razlog udarca još uvek nepoznat, slučajan ili ne, otkriće doprinosi rastućem razumevanju traume i nasilja u ranim ljudskim društvima. Zanimljivo je da druga smrskana lobanja otkrivena na lokalitetu nije imala nikakve znake modifikacije lobanje, što sugeriše da povreda glave nije bila isključiva kod pojedinaca sa veštačko deformisanim lobanjama.
