U blizini Knjaževca, u selu Gabrovnici, nalazi se pećina čiji zidovi kriju jedini očuvan pećinski crtež iz praistorije.

Jedini evidentirani primere pećinskog slikarstva u Srbiji otkriven je 1997. godine tokom istraživanja koje su zajednički sproveli Filozofski fakultet iz Beograda i Zavičajni muzej u Knjaževcu.

Crtež se vezuje za kraj bronzanog i početak gvozdenog doba, odnosno njegova starost je između 3000 ili 4000 godina. Na osnovu tipa bodeža koji je predstavljen iznad vrata konja, zaključeno je da je crtež iz perioda bronzanog doba.

To je najznačajniji i najvidljviiji crtež od nekoliko njih u pećini. Crtež predstavlja konja s jahačem i urađen je crnom bojom koja podseća na garež, piše na sajtu Zavičajnog muzeja u Knjaževcu.

Crteži u pećini

Konstatovano je pet predstava naslikanih crnom bojom – konj sa jahačem na dva mesta u pećini, konj sa bodežom, jedan nepravilan krug i jedna vrlo nečitka predstava. Način predstavljanja je prilično šematski i linearan, a figura jahača nesrazmerno je mala u odnosu na konja. Sve predstave naslikane su crnom bojom, nalik na garež, koja se stopila sa krečnjačkom podlogom i ne otire se.

Na crtežima sa konjanikom boja je slabije očuvana. Konji su na svim predstavama prikazani u hodu ili kasu na desno, sa nagore izvijenim repom i neznatno podignutom jednom prednjom nogom. Konj je imao važnu ulogu u indoevropskoj mitologiji. Žrtvovanje konja praktikovano je kod mnogih indoevropskih naroda u različitim periodima: u mikenskom periodu, kod Skita, Kelta, Rimljana, Germana, Slovena, pa verovatno i Tračana i susednih etničkih grupa, istaknuto je sajtu Zavičajnog muzeja u Knjaževcu.

• Najstariji pećinski crtež na svetu pronađen u Indoneziji
• Neverovatno otkriće pećinske umetnosti na Balkanu
• Nastavljena su arheološka istraživanja paleolitskog lokaliteta Badanj kod Stoca

“Crteži su rađeni crnim ugljenom i spojili su se s krečnjakom podloge same podkapine. Na osnovu tipa bodeža koji je predstavljen iznad vrata konja, zaključeno je da je crtež iz perioda bronzanog doba“, objasnila je kustos Bojana Ilijić iz Zavičajnog muzeja u Knjaževcu za “RTS”.

Praistorijski crtež na zidu pećine ima veliki kulturni, istorijski i turistički značaj. I pored ogromne vrednosti, gotovo ga je nemoguće videti, a još teže doći do njega. Ulaz u pećinu je obrastao u trnje i šiblje, a crtež je vertikalan i nalazi se na ulazu, u potkapini pećine.

Nepoznati vandali su 2018. godine oštetili crtež oštrim predmetom.