Arheolozi su otkrili najstariji poznati kamen ispisan runama u Norveškoj. Rune su u Skandinaviji korišćene od 1. do 15. veka.

Novo arheološko otkriće sada privlači međunarodnu pažnju među lingvistima i arheolozima.

Najstariji datirani runski kamen na svetu otkriven je u jesen 2021. godine, kada su arheolozi iz Kulturno istorijskog muzeja Univerziteta u Oslu istražili groblje u Hole kod Tirifjordena. Radiokarbonsko datiranje pokazuje da starost groba, a time i natpisa na kamenu, verovatno od 1. do 250. godine.

Runski kamen je dobio ime po mestu otkrića Svingerudsteinen.

Kako su se menjale rune

Kamen sa uklesanim runama je jedan od najranijih zapisa o pisanom jeziku u Skandinaviji. Natpisi pružaju novi uvid u razvoj pisanja runa i upotrebu pisanja u starijem gvozdenom dobu.

U prvim vekovima nove ere tj. u rimskom periodu, Skandinavci su dolazili u kontakt sa rimskim društvom kroz razmenu dobara i susrete sa rimskom vojskom. Arheološka građa svedoči da su na taj način upoznali nove običaje i organizacione forme, a ne samo pisanu kulturu.

Inspirisani klasičnim alfabetima kao što su latinična slova Rimljana, Nemci su kreirali sopstvene pisane znakove – rune. Ali koliko je stara abeceda runa i kada su napravljeni prvi runski kamenovi? Ovo su pitanja na koja istraživači traže odgovore dugi niz godina, piše KHM.

Žena po imenu Idibera ispisano runama

Nekropola sa se sastojala od četiri humke i dva groba iz starijeg gvozdenog doba. Ispod jedne humke arheolozi su pronašli grob u kome se nalaze kremirane ljudske kosti, drveni ugalj i runski kamen. Natpis na kamenu je bio vidljiv tek kada je kamen podignut i očišćen. Na kamenu je uklesano ime ženske osobe koja se zvala Idibera ili Idiberug. Radiokarbonsko datovanje kostiju stavilo je starost sahrane od 1-250. godine.

Profesor Kristel Zilmer iz Kulturno-istorijskog muzeja Univerziteta u Oslu rekla je: „Tekst se verovatno odnosi na ženu po imenu Idibera, a natpis može značiti „Za Idiberu“. Druge mogućnosti su da Idiberug reprodukuje ime kao što je Idibergu/Idiberga, ili možda porodično ime Idiberung.

Istorija runskog pisma

Rune su najstariji poznati spis u Norveškoj. Poznato je da su rune bile u kontinuiranoj upotrebi od otprilike drugog veka nove ere do vikinškog doba i dalje od kasnog srednjeg veka (15. vek). Kada se doba Vikinga završilo pre 1.000 godina, još uvek je bilo uobičajeno sresti rune širom Skandinavije.

U Skandinaviji je sačuvano nekoliko hiljada kamena sa runskim natpisima iz doba Vikinga. Najmanje ima runskih kamenova iz ranijih vremena. U Norveškoj je pronađeno samo oko 30 kamena sa runskim natpisima za koje se veruje da potiču iz rimskog perioda i perioda migracija (do oko 550. godine).

Ovaj novi runski kamen je jedini koji je otkriven u kontekstu drugih nalaza koji se mogu datirati pre 300. godine.