Ove godine sprovedena su prva sistematska arheološka iskopavanja na lokalitetu Perlek – Oranice Berkeša kod Bečeja. Arheolozi su otkrili višeslojno nalazište. Najviše je privuklo pažnju naselje iz vinčanske kulture, a to je jedno od severnijih nalazišta iz ove kulture.

Arheološka iskopavanja sprovedena su u septembru, a arheolozi su istražili praistorijsko naselje sa višestrukim sistemima rovova, kao i poznije objekte iz vremena kasne antike, Velike seobe naroda i ranog srednjeg veka.

Nosilac projekta je Gradski muzej Bečej a rukovodilac Raško Ramadanski, kustos – arheolog. Sredstva za sistematsko arheološko iskopavanje lokaliteta Perlek – Oranice Berkeša obezbeđena su putem konkursa Ministarstva kulture.

Arheološki lokalitet Perlek je poznat od ranije

Inače, za postojanje lokaliteta se saznalo malo ranije, što je bio dovoljan povod da se započnu istraživanja.

„Ovo je prvo sistematsko iskopavanje na ovom lokalitetu. Međutim, Gradski muzej Bečej je 2016. godine sproveo rekognosciranja a zatim i zaštitna arheološka iskopavanja, manjeg obima, u severnom delu lokaliteta. Tim povodom je dokumentovan jedan grob sa inhumiranim pokojnikom. Kasnijim datovanjem radioaktivnog izotopa ugljenika C14 u uzorcima iz ovog antropološkog materijala, utvrđeno je da se radi o grobu iz 4-5. veka“, rekao je Raško za portal.

Od proleća 2019. godine muzej redovno sprovodi kontrolu zemljanih radova na ovom lokalitetu u saglasnosti sa vlasnikom. Pod ovim se podrazumeva okvirno praćenje radova poljoprivredne mehanizacije i beleženje njenog odraza na lokalitet, uz dokumentovanje novih površinskih nalaza.

„Nakon što je sagledan potencijalni značaj ovog lokaliteta, uspostavljena je saradnja sa Muzejom Vojvodine, nama matičnom ustanovom, kao i međunarodnim timom iz Nemačke i Norveške. U svetlu ove saradnje, tokom 2019. i 2021. godine magnetometrijski je snimljen ceo lokalitet na kojem smo po prvi put prepoznali jasne konture praistorijskog naselja sa rovovima“., objasnio je Ramadanski.

Pronađeno je praistorijsko naselje

„Relativno datovanje ovog naselja u vreme mlađeg kamenog doba, ili neolita, u više navrata je potvrđeno na osnovu površinskih nalaza. S druge strane, objavljen je i opširan koautorski naučni rad u kojem smo obuhvatili sve dosadašnje nalaze sa ovog lokaliteta. Među kojima ima i tragova poznijih staništa, od mlađe praistorije do poznog srednjeg veka.“

• Vinčansko utvrđenje na lokalitetu Srednje polje u Bradarcu kod Aleksinca: nastavak istraživanja
• Arheološka istraživanja naselja vinčanske kulture u Stublinama donela zanimljiva otkrića
• Arheološka iskopavanja u opštini Vrbas donela zanimljiva otkrića

Prema Rašku praistorijsko naselje se datuje na osnovu  nalaza materijalne kulture u kasni neolit, odnosno 5. milenijum pre nove ere. Na osnovu različitih tipoloških odlika i ukrasa na keramičkim posudama, veruje da se radi o prisustvu potiske i vinčanske kulture.

„Naseobinski obrazac je tipičan za vinčansku kulturu. Radi se o kućama, pravilne osnove, od pletera i lepa. Na primeru jedne kuće koju smo ove godine istražili, primećuje se da su osim zidova i podnice bile zapečene. Na jednom mestu se očuvao i negativ od drvenog stuba koji je nosio konstrukciju od blata i pruća.“ Problem je što je značajan deo arheološkog nalazišta oštećen oranjem.

Ima nalaza iz drugih vremenskih perioda

„Mestimično se sreću, doduše izvan uočljivog konteksta, ulomci keramičkih posuda iz metalnih doba ali još uvek nije dokumentavan nijedan objekat iz ovog vremena. S druge strane, kasnoantički objekti su učestali i neretko su ukopani u praistorijske slojeve. Na osnovu keramičkog materijala, ali i izuzetnog nalaza staklene narukvice, ove jame možemo datovati u vreme 2-4. veka. Na kraju, iz ukopa potiču i uobičajeni nalazi iz vremena Velike seobe naroda (4-8/9. vek)“, objasnio je Raško.

„Naravno, prilikom iskopavanja, susreli smo se sa više zanimljivih celina. Primera radi, unutar pomenute neolitske kuće, u jednom delu zone između delimično očuvane podnice i obrušenog zida, dokumentovani su tragovi obrade belokosti, i to u vidu koncentracije kremenih sečiva i polufabrikata od roga srndaća i kljove vepra. Osim toga, pronađeni su i tragovi crvenog okera.“

Ramadanski nas upoznaje i sa tim da su pronašli značajnu koncentraciju ostataka barskih kornjača u kasnoantičkim jamama, koje su uglavnom namenjene kuhinjskom otpadu. Kornjače su verovatno bile korišćene u ishrani, a sa druge strane oklop kornjače može da posluži u različite namene, na primer za mešanje boje.

Takođe, pronađeno je nekoliko plitkih ukopa iz vremena ranog srednjeg veka, iz kojih potiču ulomci keramičkih posuda prepoznatljive fakture i ukrasa. Oni predstavljaju važnu novost jer ovaj period ranije nije bio dokumentovan na lokalitetu Oranice Berkeša.

„Štaviše, proletos je u Gradskom muzeju Bečej priređena izložba o ranom srednjem veku i dolasku Mađara te je na otvaranju naglašena važnost ovog perioda i novih istraživanja u budućnosti. Sticajem sretnih okolnosti, upravo smo na Oranicama Berkeša registrovali novi ranosrednjovekovni lokalitet“, zaključuje Raško.