Arheološka istraživanja neolitskog naselja vinčanske kulture u Stublinama donela su otkriće velikog broja vinčanskih figurina i koštanih alatki. U ovoj sezoni istraživanja su bila fokusirana na istraživanju najstarije vinčanske kuće na lokalitetu.

Ovogodišnja sistematska arheološka istraživanja neolitskog lokaliteta u Stublinama usmerena su na istraživanje jedne kuće iz najstarijeg dela naselja (oko 4900. pre nove ere). Geomagnetnim snimanjem je na ovom mestu detektovana manja kuća koja se nalazi u dinamičnom okruženju. Na nepunih pet metara sa obe strane ove kuće postojali su nadzemni objekti koji ukazuju na gustu naseljenost vinčanskog naselja u Stublinama i u ranim fazama života.

“Prva kuća na brdu”

Sistematska arheološka istraživanja u Stublinama se obavljaju u okviru projekta „Prva kuća na brdu“, koji su podržali Ministarstvo kulture Republike Srbije i Sekretarijat za kulturu grada Beograda.

“Od fiksnih struktura u kući koja se istražuje ove godine na vinčanskom naselju u Stublinama je peć, ujedno i  centralni objekat ove kuće koja je služila za pripremu hrane i zagrevanje prostora”, rekao je dr Miloš Spasić, viši kustos Muzeja grada Beograda i rukovodilac iskopavanja.

“Peć je imala podnicu od nabijene gline i zasvođena je kalotom, poput peći koje su se do skora koristile na selima. Prostor oko peći bio je najdinamičnije mesto u neolitskim kućama gde se okupljala porodica i gde su obavljale različite aktivnosti.”

O naselju vinčanske kulture Crkvina na Stublinama

Vinčansko naselje u Stublinama podignuto je oko 4850/4800. godine p.n.e. Život u ovom naselju trajao je do oko 4650/4600. godine p.n.e. Prostor na kome je u petom milenijumu p.n.e. postojalo vinčansko naselje, sa više od 200 objekata, prvi je istraživao Jovan Todorović, kustos Zbirke za praistoriju Muzeja grada Beograda, 1967. godine. Tom prilikom, na krajnjem jugoistočnom delu naselja, ispitana je manja sonda površine 16 m².

• Vinčansko utvrđenje na lokalitetu Srednje polje u Bradarcu kod Aleksinca: nastavak istraživanja
• Verovalo se da u vinčanskoj kulturi vlada mir i blagostanje. Šta arheologija ima na to da odgovori?

Utvrđena su dva naseobinska horizonta vinčanske kulture. Mlađi, sa ostacima nadzemnih kuća, i stariji, sa ukopanim zemunicama i poluzemunicama. Prva istraživanja su bila izuzetno ograničenog obima i nisu dala značajne rezultate u pogledu upoznavanja strukture i karaktera naselja. Međutim, brojni nalazi sa ovih iskopavanja obrađivani su u studijama i sintezama o antropomorfnoj i zoomorfnoj plastici, o oruđu i oružju od kosti, roga i kamena.

Istraživanja vinčanskog lokaliteta Crkvine u Stublinama obnovljena su 2006., gotovo 40 godina nakon prvih sondažnih iskopavanja i u kontinuitetu traju do danas. U celosti je istraženo 5 nadzemnih objekata, sistem rovova iz starije i mlađe faze naselja, kao i ekonomski deo naselja. Utvrđeno je i da je ovaj prostor, nakon što ga je napustila neolitska zajednice, korišćen i tokom badenske i kostolačke kulture, kao i u ranom i poznom srednjem veku.

Artefakti otkriveni na Stublinama

“Tokom ovogodišnjih istraživanja u Stublinama otkriven je veliki broj fenomenalnih vinčanskih figurina. Pored nekoliko celih i fragmentovanih, hibridnih i antropomorfnih figurina od pečene gline, otkrivena je i jedna cela figura bika. Na njušci figurine nalazi se mala horizontalna perforacija, koja najverovatnije prikazuje rupu od brnjice”.

“Otkriven je i neobično veliki broj alatki od kosti i roga, preko 50.  Najveći broj čine koštana šila za bušenje rupa i alatke od roga sa rupom za usađivanje držalje koje su korišćene kao čekići i motike”.

Koliko su značajna istraživanja na Stublinama

“Dosadašnja istraživanja na Stublinama donela su velike rezultate u poznavanju neolitskog života, koji se najpre ogledaju u akviziciji izuzetnih predmeta za muzejske zbirke”.

Više od 500 predmeta sa odlikama kulturnog dobra, ali i onih od velikog i izuzetnog značaja je otkriveno. Poput seta od 43 jedinstvene vinčanske figurine, tri glinene glave bika, kućni nameštaj od pečene gline, brojne posude i kultni predmeti, oruđe od kosti, roga i kamena i slično.

• Figurine nam otkrivaju kakva je bila “moda” drevnih ljudi u vinčanskoj kulturi
• Minijaturne antropomorfne figurine kulture Kukuteni

Arheološkim iskopavanjima dobijeni su brojni podaci o arhitekturi, fizonomiji naselja, proto-urbanizaciji, običajima i verovanjima neolitskih ljudi. O značaju projekta govori više od 25 objavljenih radova u domaćoj i međunarodnoj periodici, monografskim izdanjima, tematskim zbornicima, itd. Na rezultate istraživanja i nove podatke dobijene tokom rada na projektu referišu i komentarišu vodeći stručnjaci evropske neolitske arheologije u više od 200 naučnih radova.

“Zahvaljujući izuzetno vrednim rezultatima iskopavanja, geomagnetne i geoelektrične prospekcije, Stubline danas predstavljaju fokalnu tačku za razumevanje neolitske produkcije prostora, fizionomije naselja, materijalne kulture, ekonomije i brojnih društvenih i simboličkih praksi vinčanskih zajednica.”

---

Zabranjeno preuzimanje fotografija. Fotografije su vlasništvo Muzeja grada Beograda.