Otkrića, do sada, nepoznatih srednjovekovnih grobalja u oblasti Ljiga i nova istraživanja rekonstruisala su deo dinamike života tokom srednjeg veka i turskog perioda na ovom prostoru.

Arheološka istraživanja u oblasti Ljiga sproveli su članovi Udruženja Čelnik u saradnji sa Zavodom za zaštitu spomenika kulture Valjevo. Istraživački rad je objavljen u Glasniku srpskog arheološkog društva 38.

Otkriveno je da u oblasti Ljiga, koja do vremena kralja Dragutina predstavlja jednu od najsevernijih tačaka srednjovekovne Srbije, nema grobalja starijih od samog kraja 13. i početka 14. veka. Ovo i ne čudi. S obzirom da je oblast Ljiga tokom srednjeg veka bila nesigurno krajište u koje su Ugari često upadali. Ali i gde su se odvijale dinastičke borbe Nemanjića i kasnije, oblasnih gospodara oko obližnjeg Rudnika.

Sve ovo činilo je Ljig sa okolinom jako nesigurnim mestom za život. Onda, za vreme kralja Dragutina se granica na severu stabilizuje i stiču se uslovi za život.

Prostiranje srednjovekovnih grobalja

Sa sigurnošću je registrovano devet srednjovekovnih grobalja na području opštine Ljig. I svako od njih pratilo je utvrđene i poznate putne pravce koji su vodili od Beograda i Mačve prema Rudniku i dalje ka centralnim oblastima Srbije. Obzirom da su groblja pratila položaj naselja, vidimo da je ova oblast bila ferkventna saobraćajnica.

Zato i ne čudi sličnost motiva ljiških i drugih nadgrobnih spomenika u srednjovekovnoj Srbiji. Ta sličnost je naročito vidljiva između spomenika iz oblasti Ljiga i oblasti Raške. Što govori o živim međusobnim vezama centra sa srpskim severom.  

Zanimljivo je i to kako su ljudi na ovim prostorima birali mesta za groblja. Naime, utvrđeno je da je jedan deo srednjovekovnih grobalja postavljan na međama između dva sela. Iz razloga da ne bi dolazilo do premeđavanja seoskih atara.

Granice seoskih atara u srednjovekovnoj Srbiji bile su jako važne, obzirom da su različita sela pripadala različitim župama i vlastelinima i bilo je neophodno obezbediti nepovredivost tih granica. Groblje, kao tabuisano mesto koje se ne sme skrnaviti, bilo je idealna međa između sela. Nešto što su žitelji Ljiga i okoline dobro znali.

Kontinuirano sahranjivanje na grobljima

Tipovi nadgrobnih spomenika koji su mogli biti datovani, govore da se najveći deo grobalja u okolini Ljiga održao nakon pada Srbije pod tursku vlast. Sahranjivanje na njima nastavljeno je kontinuirano sve do Velikog bečkog rata i seobe Srba pod Arsenijem III Čarnojevićem 1690. godine. Nakon ovog događaja, stara groblja se napuštaju. Potom, od 18. veka nastaju potpuno nova groblja, na drugim mestima.

Budući da novopridošli narod nije hteo da se sahranjuje na starim grobljima, smatrajući ih „mađarskim“ i stranim.

Jedino Mađarsko groblje u Ljigu i groblje oko crkve čelnika Vlgdraga u Dićima nastavljaju kontinutitet i nakon Velike seobe Srba 1690. godine, a postoje indicije i da se život nastavio na Manastirinama u Slavkovici.

Dalja istraživanja i buduća arheološka iskopavanja pružiće detaljniju sliku o životu samih pojedinaca na ovim prostorima, koji su bili nosioci kulturnog života oblasti Ljiga tokom srednjeg veka i turskog perioda.

Uredila: Maja Miljević-Đajić