Nedavno su završeni konzervatorski radovi na Južnoj kapiji iz 3. veka na antičkom vojnom utvrđenju Timacum Minus. Najstarije utvrđenje timočkog kraja podignuto je u dolini Belog Timoka kod sela Ravna blizu Knjaževca.

Projekat konzervacije podržalo je Ministarstvo kulture sa tri miliona dinara, sproveli su ga stručnjaci iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture Niš, Arheološkog instituta Beograd i Zavičajnog muzeja Knjaževac.

Iako se krajem 19. veka spominje utvrđenje, istraživanja započinju početkom 20. veka, koja posle prerastaju u sistematska.

Decenijska istraživanja ukazala su na kontinuitet naseljavanja od praistorije do srednjeg veka. Svoj najveći procvat naselje dostiže tokom antike kada i nastaje utvrđenje Timacum Minus. U tom periodu bio je važan rudarsko metalurški centar. Osnovna delatnost ovog administrativnog središta bila je prerada bakra.

Pronađeni su epigrafski natpisi koji potvrđuju da je Timacum Minus predstavljao važan administrativni centar šire regije.

• Ranosrednjovekovna sahrana žene i lisice na nekropoli Slog u Ravni
• Rimski logor u selu Kremna je prvi takve vrste na teritoriji Srbije i najbolji primer vremenske kapsule
• Koja je tajna dugovečnosti rimskog betona?

Arhitektonski je najzanimljivija južna kapija utvrđenja. Ona se ističe posebnom tehnikom izgradnje. Sačinjena je delom od monumentalnih blokova peščara u tehnici suhozida što ukazuje da su je izgradili lokalni zidari. Izgrađena je tokom 3. veka.

O utvrđenju Timacum Minus

Antičko utvrđenje Timacum Minus sagrađeno je na relativno ravnom terenu. Ono je pravougaone osnove, dimenzija 144×112 m i površine od 2 hа.

Najstarije zemljano utvrđenje sa drvenim kulama datovano je u 1. vek. Njega su izgradili pripadnici kohorte Cohors I Thracum. Potom se gradi kameno utvrđenje u 2. veku. Izgradnja ovog utvrđenja vezana je graditeljsku delatnost cara Trajana (98-117). U utvrđenju je obravila kohorta Cohors II Aurelia Dardanorum, оsnovana u vreme Marka Aurelija (161-180).

Nakon toga sledi nova faza izgradnje obnovljenog utvrđenja sa defanzivinim kvadratnim kulama. Vreme izgradnje povezano je sa prvim gotskim upadima na teritoriju provincije Gornje Mezije, sredinom 3. veka, za vreme cara Trajana Decija (249-251).

Poslednja obnova Timacum Minusa bila je krajem 4. veka. Novo utvrđenje je bilo sa ojačanim bedemom i izbačenim kulama u tehnici opus mixtum. Fortifikacija se vezuje za vreme vladavine Valentijana i Valensa (364-375). Utvrđenje potom biva razrušeno sa hunskom najezdom 441. godine. Arheološka istraživanja nisu pokazala obnovu utvrđenje nakon ovog razaranja.

U utvrđenju su istraženi sledeći objekti: žitnica (horreum), kružni arheometalurški objekat, južna kapija iz 3. veka, terme I i II sa hipokaustom (sistem grejanja) i nekropola iz rimskog i kasnoantičkog perioda. Pronađeni su brojni nalazi koji su arheolozima omogućili da datuju više faza i saznaju o načinu života i sahranjivanju tadašnjih stanovnika.

---

Izvori: Zavičajni muzej Knjaževac Ministarstvo kulture