Arheološka otkrića koja su obeležila 2019. godina
Prethodna godina bila je bogata zanimljivim i uzbudljvim arheološkim otkrićima u zemlji i u svetu. Toliko, da su pojedina otkrića bila na naslovnim stranama domaćih i svetskih novina i po nekoliko meseci. Stoga smo ovde izdvojili 7 arheoloških otkrića koja su obeležila 2019. godinu u našoj zemlji, u regiji, ali i u svetu.
Zub neandertalca u okolini Niša
Na samom početku prošle godine, pažnju naučnika i javnosti svakako je privuklo otkriće zuba neandertalca u pećini Pešturina, kod Niša.
“Zub iz Pešturine pokаzuje niz аnаtomskih specifičnosti – poput kаrаkterističnog oblikа krunice, relаtivne veličine pojedinаčnih kvržicа, relаtivno mаlog okluzаlnog bаsenа i debljine gleđi – koje nedvosmisleno pokаzuju dа je u pitаnju kutnjаk neаndertаlcа” objаšnjаvа Rаdović. “Ovа аrhаjskа formа čovekа nаseljаvаlа je Evropu i deo Аzije u periodu između 400 i 40 hiljаdа godinа pre sаdаšnjosti.”
“Genetičke studije objаvljene tokom poslednjih desetаk godinа pokаzаle su dа su se neаndertаlci ukrštаli sа аnаtomski modernim H. sapiens– om, zbog čegа većinа dаnаšnjih ljudi izvаn Аfrike nosi gene nаsleđene od neаndertаlаcа. Iаko je prisustvo neаndertаlаcа nа teritoriji nаše zemlje još od rаnije pretpostаvljаno nа osnovu ostаtаkа mаterijаlne kulture, nаlаz iz Pešturine predstаvljа prvi direktni dokаz njihovog prisustvа.”
Mezolitski grob na Vlascu
Međunarodni tim arheologa došao do značajnog otkrića na Vlascu iz perioda nakon poslednjeg ledenog doba. Ono što je zanimljivo je da se nakon 10 godina pauze arheoloških istraživanja na ovom lokalitetu odmah došlo do otkrića groba, ali i do pogrebne prakse koja je uključivala zanimljive priloge.
Potpuno očuvan skelet osobe sahranjene 6.500 godina pre nove ere, sa sekirom od jelenskog roga, otkriven je na Vlascu. U otkrivenom grobu odrasla osoba bila je položena na leđa u ispruženom stavu sa rukama položenim preko karlice, kaže profesor Dušan Borić. Ima naznaka i da je u raku položen umotan u neku vrstu kože. U predelu karlice, pronađena je alatka od kremena, koja verovatno potiče od nekog kompozitnog oružja. Preciznim iskopavanjem, uz skelet otkrivene su i vrlo male ljušture slatkovodnog puža, po svemu sudeći korišćene za ornamentisanje tela.
Potrebno je naglasiti da su mezolitski grobovi malobrojni ne samo u Srbiji, već i širom Evrope – podseća profesor Borić. Važno je da se zna da samo nekoliko regija, poput našeg Đerdapa, naučnicima pruža mogućnost da proučavaju društvene organizacije tokom mezolita, njihove običaje sahranjivanja i bioarheološke odlike.
Zato je otkrivanje i proučavanje ovog mezolitskog “čoveka iz Vlasca” važno za proučavanje populacije lovaca-ribara-sakupljača s početka perioda klimatskog otopljavanja nakon poslednjeg ledenog doba, kao i za otkrivanje migracija tog vremena i susreta praistorijskih naroda s područja oko Lepenskog vira i onih sa Bliskog istoka
Kupatilo cara Konstantina
Poslednja istraživanja na arheološkom nalazištu Medijana kod Niša otkrivaju da ovo antičko naselje, nastalo u vreme rimskog cara Konstantina Velikog i njegovih sinova, ima i luksuzne terme koje se prostiru na oko 1.200 kvadratnih metara.
Iskopavanjima od 1961. do 1967. otkriveni su delovi rimskog kupatila na Medijani, s tim što do ove godine, kada su istraživanja nastavljena posle više od pola veka pauze, niko nije mogao ni da pretpostavi da se radi o ovako monumentalnom objektu. Otkrivene su nove prostorije termi na zapadnom, južnom i severnom delu od postojeće arhitekture za koje možemo pretpostaviti da su imale funkciju za odmaranje, masažu, kupanje u bazenima sa mlakom, hladnom i toplom vodom… Do sada je otkopano oko 1.200 kvadrata, ali se infrastruktura objekta širi, pa se pretpostavlja da ovo nisu konačne dimenzije.
Neolitska figurina “Župska Venera”
Na arheološkom lokalitetu na području sela Vitkova, kod Aleksandrovca Župskog, zahvaljujući višegodišnjem trudu entuzijasta iz Zavičajnog Muzeja Župe, arheolog Sanja Crnobrnja Krasić iskopala je najveću do sada pronađenih „Župskih Venera” za koju se procenjuje da je stara 6.000 godina.
Prema rečima Sanje Crnobranje Krasić, reč je o epohalnom otkriću iz perioda mlađeg neolita i pripada Vinčanskoj kulturi.
„Potvrdile su se pretpostavke da je u Vitkovu bio religiozni centar Vinčanske kulture, jer je Župska Venera viša od 30 centimetara. Vršili smo redovna istraživanja terena jer je žiteljima sela Vitkovo potreban vodovod. Pred kraj istraživanja stigli smo do otkrića koje će oduševiti svet, jer je naše nalazište starije od egipatskih piramida”.
Rimska dvokolica u Hrvatskoj
Kod sela Stari Jankovci nedaleko Vinkovaca, izuzetan arheološki nalaz rimskih kola (dvokolice, lat. cisium) s upregnutim konjima koja su deo pogrebnog rituala bogate rimske porodice, a hrvatski arheolozi otkrili su prošle godine. Ovaj izuzetan nalaz se datira u 3. vek naše ere.
Rimska dvokolica pronađena su u tumulu – zemljanoj humki prečnika oko 40 metara i sačuvane visine oko jednoga metra, u grobnoj komori, a običaj pokapanja pod zemljane humke (tumule), inače vezan za gvozdeno doba, predstavlja izuzetan način pogrebnog rituala tokom rimskog razdoblja na jugu Panonske nizije koji se, pak, povezuje sa bogatim porodicama sa istaknutim ulogama u administrativnom, gospodarskom i društvenom životu rimske provincije Panonije.
Novorođenčad sahranjena sa “kacigama” od dečijih lobanja
Pred sam kraj 2019. godine, na dalekom Ekvadoru, arheolozi su ostali zapanjeni jednim bizarnim otkrićem. Dva novorođenčada, sahranjena pre 2.100 godina na svojim glavama imale su “kacige” izrađene od lobanja druge dece.
Iako je do ovog otkrića došlo pre nekoliko godina, najveću pažnju dobio je prošle godine, nakon objavljivanja članka u časopisu Latin American Antiquity.
Arheolozi ne znaju šta je ubilo ovu decu. Kacige su bile postavljene čvrsto oko glava odojčadi starih svega nekoliko meseci. Verovatno je da su lobanje starije dece još uvek imale meso kada su bile pretvorene u kacige, jer bez mesa, kacige od lobanja ne bi mogle da stoje tako čvrsto.
Arheolozi nisu sigurni zašto su kacige izrađene od dečijih lobanja i potom postavljene na glavama beba. Možda su predstavljale neku vrstu zaštite. U blizini novorođenčadi otkrivene su i kamene figurine koje prikazuju pretke. Što može da podrži prethodnu ideju o zaštiti.
Nova ljudska vrsta na Filipinima
Istraživači koji su iskopavali pećinu Callao na Filipinima pronašli su kosti i zube za koje kažu da su ostaci nove ljudske vrste koja je do sada bila nepoznata naučnicima, a koju su nazvali Homo luzonensis.
Hominin malog rasta, živeo je na ostrvu Luzon pre najmanje 50-67.000 godina. Hominin je identifikovan na osnovu sedam zuba i šest malih kostiju. Ovo izuzetno otkriće čini Luzon trećim ostrvom jugoistične Azije u poslednjih 15 godina da nosi znakove neočekivane drevne ljudske aktivnosti. Stručnjaci za sada veruju da je Homo luzonensis hodao uspravno, da nije živeo na drveću, a skeletni ostaci ukazuju da je reč o maloj vrsti verovatno manjoj od 1, 2 metra.
