Mezolitska sahrana na Vlascu, iskopavanja 2019. godine (foto: Dušan Borić)
Na Vlascu pronađene su brojne perle povezane sa sahranjivanjem kao deo ličnog ukrasa koje je pokojnik nosio za života. To možda i nagoveštava svakodnevne običaje ukrašavanja nečijeg tela ili predstavlja “modu” tog vremena. Specifičnost i jedinstvenost pre 9.000 godina ogleda se u pojavi ukrasa izrađenih od ždrelnih „zuba“ šarana (Rutilis sp.).
Bogatstvo i jedinstvenost ličnih ukrasa za telo i odeću u oblasti Đerdapa dostiže vrhunac tokom perioda mezolita, a naročito se ističe u kasnom mezolitu (oko 7300–6200 g.p.n.e.).
Arheološki lokalitet Vlasac nalazi se na Đerdapu, u blizini Lepenskog vira oko 3 km nizvodno Dunavom. Istraživanja na ovom lokalitetu sprovedena su 1970-1971. godine pod rukovodstvom D. Srejovića i Z. Letice. Prva istraživanja donela su otkriće od 87 grobova sa ostacima preko 160 individua, kao i brojna pravougaona kamena ognjišta i podove kuća koji ukazuju na ostatke naselja.
- Figurine nam otkrivaju kakva je bila “moda” u vinčanskoj kulturi
- Proces prirodne mumifikacije mrtvih u Evropi je stariji nego što se ranije mislilo
- Drevni ljudi u neolitu su imali niži telesni rast u odnosu na ranije periode-pokazali rezultati nove studije
S obzirom na veliki značaj ovog lokaliteta, arheološka istraživanja ponovo započinju 2006. godine, sa manjim prekidima, traju i danas.
Tragovi naseljavanja i sahrane pokojnika datuju se u rani mezolit (9500-7500. g.p.n.e.), dok su zastupljeniji i intezivniji tragovi života uočeni tokom kasnog mezolita (7300-6200. g.p.n.e.).
“Moda” na Vlascu
Raznovrsne perle pronađene su u mnogim grobovima kao deo ukrasa koje su pokojnici nosili za života i govore o “modnim” promenama i ukusima stanovništa ovog naselja. Tokom kasnog mezolita preovlađuje korišćenje ljuštura morskih pužića Cyclope neritea ili Columbella rustica, kao i ždrelnih “zuba” šarana kojih je u nekim grobovima bilo i po nekoliko stotina. Najveći broj zabeleženih “zuba” iznosio je 700 u dečijim grobovima. Oni su se bušili kako bi bili privezani za odeću.
Kada lokalni lovci-ribolovci-sakupljači dolaze u kontakt sa prvim neolitskim-poljoprivrednim zajednicama (oko 6200. g.p.n.e.), ukrašavanje biva zamenjeno perlama od morskih školjki spondilus (Spondylus). Takođe, javlja se novi tip diskoidnih krečnjačkih perli crvenskaste i bele boje.
Zubi šarana su bili izbušeni kako bi se napravila mala rupa kroz koje se provlačila žica, kanap i slično. Ove niti su bile obojene crvenim okerom ili nekim lepkom kako bi one mogle da se drže za odeću.
- Zubi losa pružaju dokaze za praistorijsku odeću u Rusiji
- Najstarija torbica na svetu dekorisana psećim zubima
- Tekstil iz Čatalhujuka otkriva način izrade odeće pre 10.000 godina
Na osnovu njihove raspodele u grobu, “zubi” su prekrivali zadnji deo tela, slično ogrtaču ili plaštu, kojim je pokojnik bio umotan.
Zubi šarana su verovatno proizvedeni lokalno, a njih je osim u grobovima, bilo i u naseljima na lokalitetima kao što su Lepenski vir, Vlasac, Kula, Icona i Scela Cladovei u Rumuniji.
Više: Taking Beads Seriously: Prehistoric Forager Ornamental Traditions in Southeastern Europe.